Страница 5 из 14
- Мама, давай вернемся, давай купім новыя шары. Ці хаця б адзін шар. Мама, давай купім адзін шар… Маленькі… – прасіў хлопчык.
Ён прасіў, а жанчына казала, што ў яе больш няма грошай і што трэба было добра трымаць кардонную скрыначку.
- Ты сказала “толькі накрыўку трымай”, - запярэчыў хлопчык, і больш ён нічога не казаў і не глядзеў на маці.
Ярак трапляў у падобную сітуацыю. Ён намагаўся ўспомніць, але не мог, - Яраку было зарана ўспамінаць дзяцінства. Ён падумаў, што ўсё, што адбываецца, - некалі прыснілася. А на самай справе яму зусім не прыснілася даўняе здарэнне.
Яракава маці прынесла пад Новы год шары, на якіх былі малюнкі, зробленыя белай, шурпатай, падобнай да цукру лініяй. Самым вялікім быў белы шар. Ярак папрасіў, каб яму далі патрымаць у руках вялікі шар. Маці дазволіла. Ярак асцярожна ўзяў шар, рукі задрыжалі, і шар разбіўся. Хлопчык не ўтрымаў цацку, бо баяўся моцна сціскаць тоненькае шкло і баяўся ўпусціць шар. Пальцы задрыжалі, і цацка, прыгожая і вытанчаная, апынулася на паркеце і разляцелася на шалупінкі, пасярод якіх варожа заблішчэла металічнае вушка.
- Зрабіце яго наадварот…
Дзякуючы гэтаму “наадварот”, Ярак, калі стане Яраславам, успомніць і разбіты вялікі шар, і хлопчыка з кардонкай, але гэта будзе значна пазней, калі надыдзе час успамінаць дзяцінства.
У аўтобусе Яраку цяжка было глядзець на хлопчыка, які трымаў непатрэбную накрыўку. Яму хацелася дапамагчы хлопчыку. Аўтобус прытармазіў на прыпынку. Ярак сунуў грошы ў руку хлопчыка і саскочыў на тратуар. Аўтобус пакаціў па льдзістым асфальце, пад бязлістымі галінамі бульварных ліп і таполяў.
Калі Ярак зайшоў у кватэру, бацькі ўжо апраналі Броню, каб ехаць дамоў. Хлопец хацеў падараваць мяч, але спыніўся. Яму зрабілася крыўдна, бо такі самы, чырвоны з сіняй палоскаю, мяч трымала ў руках Броня. Маці сказала, каб Ярак распранаўся і ішоў вячэраць, а яны паедуць, бо Броню трэба класці спаць. Ярак аддаў мяч бацьку і пайшоў на кухню, дзе на стале зіхацеў толькі што вымыты святочны сервіз. Баба дастала з халадзільніка блюда з кавалкам торта, у які былі ўторкнуты тры свечкі. Ярак адчуў, што прагаладаўся. Ён еў торт.
- Ты ў мяне любімы унук. На Новы год я спяку яшчэ адзін торт. Ты надта ўжо худы, - казала баба.
Ярак еў торт, думаў, што сказаць маці пра грошы і нічога не мог прыдумаць.
10.12.1986
Скрыні
Вечарэла. У пустым двары сядзеў на дашчанай скрыні адзінаццацігадовы Саўка Кныш і еў крамяную моркву. Да яго падышоў старэйшы на год Міцька Суцкі, выцяў нагою па скрыні і сказаў:
- Значыцца, моркву трушчыш?!
- Хочаш? – малодшы працягнуў старэйшаму пакусаную моркву.
- Сам еш абгрызкі. Цэлай няма?
- Адна была. Я ж не ведаў, што і ты захочаш…
- Не ведаў? – Міцькава далонь узнялася над Кнышавай тонкай шыяю, - зараз даведаешся.
Саўка перастаў храбусцець і ўцягнуў галаву ў плечы.
- Баішся, гад?! Як шастаць па чужых гародах, дык смелы, а цяпер ён баіцца, - старэйшы лёгка ўдарыў кулаком па віхрастай патыліцы малодшага.
- Не краў я, з дому прынёс, - запярэчыў пакрыўджаны Кныш.
- Так мы табе і паверылі. Ідзі і мне прынясі, пачысціць і памыць не забудзься, і каб хутка: адна нага – тут, другая – там.
Саўка дажаваў крохкую моркву і паведаміў:
- Морквы больш няма, я апошнюю браў.
- Значыцца, няма… А што ёсць?
- Толькі бульба засталася, больш нічога.
Суцкі глянуў на пунсовыя шыбы, у якіх адбівалася вечаровае сонца і загадаў:
- Прыцягнеш бульбы. Вогнішча будзем класці.
Кныш пабег да дзевяціпавярховіка і знік у пад’ездзе. Міцька шырока ўзмахнуў рукамі, падскочыў і апусціўся дзвюма нагамі на скрыню. Тая з вострым трэскам праламалася. Калі Саўка з бульбаю ў газетным кульку вярнуўся, Суцкі ўжо цалкам даламаў скрыню і чакаў, рукі ў кішэнях, каля раскіданых на зямлі трэсак і дошак.
Вогнішча хлопцы расклалі за гаражамі, каля заводскага паркана.
- Дроў мала, - сказаў большы, калі лёгкія палымяныя языкі пачалі аблізваць сухое дзерава.
- Ага, мала, не хопіць, каб спячы бульбу, - пагадзіўся меншы.
- Палезеш на завод, перакінеш праз паркан некалькі скрынь.
- Чаму я? Я па бульбу хадзіў.
- Твая бульба, мае запалкі.
- Я на заваод не палезу, лезь сам.
- Што? Па шыі захацеў? Даўно не білі?
- Яшчэ светла зусім. Як я палезу? – Саўка тыкнуў пальцам у неба, дзе мігацелі першыя бляклыя зоркі.
- Пачакай-пачакай, пакуль сабаку спусцяць і пражэктар уключаць. Калі збіраешся лезці, то трэба зараз.
Кныш шпурнуў у полымя трэску, якой парадкаваў вогнішча і пайшоў да паркана. Праз вузкую шчыліну хлопец агледзеў заводскі корпус з цёмнымі мёртвымі вокнамі і шырокі пляц, застаўлены скрынямі, такімі самымі, як яны палілі.
- Чаго стаў? Лезь! Няма там нікога, - ўпэўнены голас старэйшага падштурхнуў Саўку.
Ён падскочыў і ўчапіўся рукамі за колкі край дашчанага паркана. Паспрабаваў закінуць нагу, але не здолеў і павіс на руках. Здзеклівы смех Суцкага ўдарыў па худых Кнышавых плячах, і той праз хвілю конна сядзеў на паркане. Пляц быў пусты і ціхі. Хлопец саскочыў на запыленую траву і ўгнуўшыся, крадком пайшоў да састаўленых у сцяну скрынь. Раптам недзе за цагляным корпусам джыгануў ланцугом па дроце і забрахаў вялікі сабака. Хлопец падбег да скрынь, прысеў, стаіўся і стаў прыслухоўвацца. Сабака сціх; толькі пазвоньваў, відаць, задоўгі ланцуг. Пад густым пацямнелым небам манатонна гудзеў горад. З роўнага гуду набліжаліся і аддаляліся галасы тралейбусных і машынных рухавікоў. Хлопец счакаў, потым нячутна і акуратна, быццам яны шкляныя, ўзяў дзве пустыя скрыні і рушыў да паркана, за якім віўся ўгору светла-сівы дымок. Скрыні адна за адной узляцелі і пападалі на зямлю. Праз імгненне каля іх ужо стаяў задаволены Саўка Кныш.
- А ты баяўся, - лежачы ля вогнішча сказаў Міцька Суцкі.
За чырвоным корпусам зайшоўся густым брэхам устрывожаны сабака.
Хлопцы хутка паразломлівалі скрыні і пакідалі дошкі ў вогнішча. Полымя прагна з’ядала сухое дзерава.
- Клёва, - сказаў адзін з хлопцаў.
- Нішцяк, - сказаў другі.
Неба пацяжэла. Паярчэлі буйныя зоркі. Белым нежывым святлом засвяціўся над заводскім пляцам пражэктар, замацаваны на чорным слупе. У жылых карпусах пацяплелі жоўтыя вокны з цукровымі драбочкамі лямпаў. Спушчаны на ноч сабака падбег да паркана і два разы нямоцна гаўкнуў на хлопцаў, на вогнішча, на горад, а потым, не атрымаўшы адказу, вярнуўся да сваёй, пакрытай руберойдам будкі.
Сцямнела.
- Будзем закідаць? – спытаўся малодшы.
- Давай, працуй, - дазволіў старэйшы.
Саўка адсунуў дошкаю вогнішча, пакідаў шурпатыя бульбіны ў гарачы сыпучы прысак і загарнуў іх вуглямі. Полымя ачахла, толькі зрэдку дрыжалі на чорным дзераве блакітныя вострыя язычкі.
- Та-а-ак, крадзеныя скрыні палім! – на гаражы, на фоне чарнільнага неба стаяў у зыркім пражэктарным святле трынаццацігадовы Ванька Тамілін.
- Бульбу пячом, - паправіў Кныш.
Суцкі ударыў яго кулаком у бок.
- Што? Што я такога сказаў? – ускінуўся той і адбегся да паркана.
- Та-а-ак, - Тамілін злез з гаража і падышоў да ачахлага вогнішча, - хацеў бульбы мне не даць?
Міцька маўчаў і глядзеў на крывяныя вуглі.
- Так? Я ў цябе пытаю, герой, - Ванька па-сяброўску паклаў руку на Міцькава плячо.
- Малы, хадзі сюды, не бойся.
Кныш падышоў да хлопцаў.
- Сажы, ён цябе біў? Не бойся, гавары.
Суцкі скінуў чужую руку са свайго пляча і ўстаў.
- Біў! – злосна і ўпэўнена вымавіў самы меншы.
Тамілін спрытна схапіў Міцькава запясце і вывернуў яму руку. Той застагнаў, але не вымавіў ні слова.
- Трэба цябе, гад, пакараць, каб ведаў, як малых біць, а старэйшым бульбы не даваць. Малы, падыдзі і дай гэтаму гаду па галаве, - загадаў самы старэйшы.
- Толькі паспрабуй, шчанюк, - варожа прашаптаў Суцкі.
- На! – Саўка падскочыў і з усяе моцы ўдарыў кулаком у скронь. – Можа, яшчэ даць?