Браслаўская стыгмата

Нядаўна ў паштовай скрынцы «Нашай Нiвы» зьявiлася показка пра Ўладзiмера Караткевiча...

Памiрае Караткевiч. Ляжыць непрытомны. Вакол сядзяць сябры-таварышы й чакаюць апошняга слова прарока. Усiм цiкава, якое яно, запаветнае слова.

— Беларусь! — кажа Мальдзiс.

— Бацькаўшчына! — запэўнiвае Кiсялёў.

— Чарка! — мармыча Невядомы.

— Радзiма! — выказвае вэрсiю Барадулiн.

— Айчына! — гаворыць Брыль.

Тут да Караткевiча вяртаецца сьвядомасьць. Усе схiляюцца, каб толькi не прапусьцiць СЛОВА.

— Адам Глёбус, — прашаптаў Караткевiч i памёр.

Пераказаў мне показку Сяргей Харэўскi й не прамiнуў спытацца, цi ня я сам склаў анэкдот.

— Не. Бо ведаю сапраўднае апошняе слова Караткевiча.

Дактары забаранiлi дзядзьку Ўладзiмеру пiць. Ён паабяцаў. А хто з нас не абяцаў кiнуць пiць! Паабяцаў i вырашыў паехаць у вандроўку ў Палесьсе. Вандраваў Караткевiч зазвычай з найлепшымi сябрамi: Валянцiнам Ждановiчам i Пятром Драчовым. У вандроўцы Караткевiч не стрымаўся й выпiў. Яму стала кепска, i сябры прывезьлi яго дамоў. А тут яму зрабiлася яшчэ горш. Сястра выклiкала хуткую дапамогу. А два санiтары папрасiлi мяне з братам, як найблiжэйшых суседзяў, дапамагчы iм зьнесьцi дзядзьку Ўладзiмера да машыны й з машыны выгрузiць на бальнiчную каталку. У Караткевiча адкрыўся крывацёк у страўнiку. Ён пакутаваў i паўтараў толькi адно слова «пячэ». Празь некалькi дзён дзядзька Ўладзiмер пакiнуў наш п’яны сьвет.

Сумна, гiдка, страшна глядзець на чалавека, у якога ў жыцьцi засталося толькi адно задавальненьне — гарэлка. Часам я прымушаю сябе назiраць за хворымi вакзальнымi алькаголiкамi, каб як мага далей трымацца ад такога жыцьця й не абрынуцца ў падобныя паводзiны. Але лёс ёсьць лёс, i ён можа пажартаваць зь цябе самым неверагодным чынам.

Ведаю двух людзей, што сыйшлi з кнiжна-лiтаратурнага бiзнэсу ў гарэлачны: пiсьменьнiка Леанiда Дайнэку й выдаўца Аляксандра Токарава. Абодва пабудавалi заводзiкi й гоняць пацiху горкую сьлязу. Дайнэка ў Беларусi, Токараў у Эстонii. І нi адзiн, нi другi ў кнiжную справу вяртацца не зьбiраюцца. А вось каб нейкi дырэктар лiкёра-гарэлачнай фабрыкi пачаў пiсаць вершы, ня чуў. Ня пiшацца на заводзе, як i ня п’ецца. Павер, кепска пiсаць i пiць на заводзе.

А яшчэ кепска пiць у кватэры п’янiцы. Сам не заўважыш, як набярэшся, як засьнеш, як наранiцу ўгавораць апахмялiцца. Як я не люблю апахмелкi! Колькi разоў спрабаваў, нiчога добрага не атрымлiвалася. Аднойчы ледзь не памёр пасьля ранiшняй чаркi. Вопытная жанчына, мiж iншым, дырэктар прадуктовае крамы, угаварыла выпiць зранку трыццаць грамаў каньячку. Выпiў, выйшаў на вулiцу, сеў на лаўку й чую — памiраю. З гадзiну прасядзеў пад кустом бэзу й вярнуўся з таго сьвету. Як для мяне, дык вельмi небясьпечна апахмяляцца ў чужых людзей, а дома я нiколi й не апахмяляўся.

Мой самы кепскi ўспамiн пра п’янку зьвязаны зь вёскаю Латыголь. Я, студэнт, маляваў хату, а гаспадары той хаты гулялi-балявалi й запрасiлi мяне за стол. Пiлi яны самагонку стограмовiкамi, заядалi цёплым салам з цыбуляю. Як зараз памятаю тры стограмовiкi, што заглынуў, i тры днi, якiя ня мог есьцi: усё, што праглыну, праз хвiлiну назад выскоквае.

Ёсьць людзi, зь якiмi нельга пiць нi ў якiм разе. Гэта тыя, хто ад алькаголю зьвярэе й лезе бiцца да мiлiцыянтаў. Ведаю я аднаго Гену — як вып’е, дык адразу пачынае шукаць мянта. У цьвярозым стане Гена выхаваны й асьцярожны чалавек, а п’яны робiцца звычайным аршанскiм жыганам-бандытам. Знаходзiць мiлiцыянэра й б’е, цi, хутчэй, спрабуе бiць i трапляе ў пастарунак. З такiмi хлопцамi выпiваць — сабе даражэй.

Кепска пiць у менскiх сквэрах, парках i дварах. Ты яшчэ толькi зрабiў першы глыток, а мянты ўжо стаяць побач. І пачынаецца: пастарунак, пратакол, чаканьне. Ня трэба пiць у Менску на вулiцы.

Зь людзьмi, што ня любяць цябе або зайздросьцяць тваiм посьпехам, выпiваць не садзiся. І, крый Бог, не запрашай такiх да сябе дадому. Бо нап’юцца ўвобмiльг, нагавораць абразаў, пачнуць бiць посуд, лаяцца й плакаць з-за ўласнай прынiжанасьцi. Радасьцi ад такога застольля нi кроплi, адна прыкрасьць.

Добра п’ецца ў бaры, дзе маеш знаёмага бармэна. Але ў бары ня варта выпiваць больш за сто грамаў. І задорага, i небясьпечна. Калi намерыўся выпiць болей, варта пайсьцi да сваякоў цi дахаты.

Добра пiць са сваякамi на сьвяты й з жонкаю, пад настрой. Калi й хопiш лiшку, пакладуць спаць.

Большасьць твораў, што апiсваюць алькаголь i паказваюць стан ап’яненьня, робяць гэта з адназначным знакам мiнус. Чытаць iх непрыемна. Адзiн час я адмовiўся ад гэтага занятку, як на пэўным складаным прамежку жыцьця адмовiўся ад ужываньня алькаголю й тытуню. Але пазьней я вярнуўся да пiцьця моцных напояў i чытаньня кнiжак пра п’янства. Як нi круцi, а выпiць чарку — нi з чым не параўнальнае задавальненьне. Галоўнае ў п’янстве — ведаць уласную мерку, яно, канечне, складана, але з двух станаў — быць цьвярозым алькаголiкам або быць алькаголiкам п’яным — я пакуль што абiраю другi, бо ведаю: надыдзе час, i выпiць ня зможаш.

У п’янстве ёсьць, безумоўна, адна цудоўная рыса. Нiхто, акрамя п’янтоса, ня можа ацанiць цуд цьвярозага жыцьця.

Менск. Чэрвень 2000 году

На роўным месцы

Курортная ранiца. Ідылiя. Замовiў каву й думаю: з цукрам пiць цi без. Ня выпiў. Разьлiў на белы стол i сабе на шорты, i на майку. І цукарнiцу разьвярнуў. А ўсё з-за восаў — iх процьма наляцела. Ну не зусiм процьма, а так, пара-тройка зунзонiла над маiмi каленьмi, над каваю, над цукрам. Я iх хацеў адагнаць, i гарачая кава апякла мне жывот. Каб не парэзаны сярэднi палец на правай руцэ, я б iх спрытна адагнаў i папiў бы кавы. Ну ды Бог зь ёй, з каваю. І з восамi я не люблю змагацца. Чым больш iх ганяеш, тым больш нахабна яны да цябе лезуць, а калi адганяць iх мяккiмi рухамi — адлятаюць. Восы разумныя й любяць кроў. І прыляцелi яны на пах маёй крывi. У мяне парэзаны палец, як ужо казаў, i чатыры драпiны на левай далонi. Іх мала й можна палiчыць. А вось драпiны на левым сьцягне я лiчыць не зьбiраюся, iх шмат. Усё сьцягно як падранае зьвярынымi кiпцямi. У доўгiх драпiнах i пiсягах. Страшна глядзець. І каленi ў драпiнах i ранах, нiбыта хто сякераю пацюкаў. Глыбакавата пасек. Каленi мне галяндкi плястырам заляпiлi. Спачатку мяне лекавалi галяндкi, а потым п’яныя лiтоўкi, бо галяндкi настойвалi, каб я пайшоў у лякарню. Я паслухаўся й пайшоў. Усё гэтае залеплiваньне, замазваньне зялёнкаю, прамываньне перакiсьсю каштавала 21 лiт, але калi я сказаў, што чэк мне без патрэбы, лiтоўкi здаволiлiся 20 лiтамi. Я спытаўся ў iх, цi можна мне купацца ў моры. Яны сказалi — можна. Гаварылi яны павольна-павольна. I не таму, што мовы славянскай ня ведалi, а таму, што былi ўшчэнт п’яныя. Ранiца, панядзелак, а доктаркi добра так прынялi, бо ў iх, ты разумееш, сьвята — дзень узьнясеньня Божай Мацi Марыi на неба. Сьветлы такi дзень, i можна пiць на працы, нiхто не асудзiць. І я не асуджаю. Хоча чалавек пiць — шклянку яму ў руку. І як можна кепскае думаць пра жанчын, а тым больш пра жанчын, якiя цябе лекуюць i якiя сказалi, што калена зашываць ня трэба. Зрасьцецца само. Яны доктаркi, iм лепш вiдаць. Праўда, i галяндка сказала, што доктарка. І выглядала яна на сапраўдную доктарку. Усе чатыры жанчыны выглядалi на доктарак i былi ў тым узросьце, калi так адразу й ня скажаш, займаюцца яны сэксам цi ўжо пакiнулi сябраваць з Эротам. А вось з мастацтвам яны ўсе сябруюць. Тая, што мазала зялёнкаю, так i сказала: зараз намалюю табе карцiну-татуiроўку, вельмi модна хадзiць па пляжы з татуiроўкамi. Выдатны твор у яе атрымаўся. Можаш мне адсекчы нагу да калена, калi памылюся. Але нi ў кога на ўсiм Балтыйскiм моры няма такiх мастацкiх драпiнаў, як у мяне. Галяндкi не малявалi, як лiтоўкi. Яны мылi раны антысэптыкам для вачэй, нейкi новы безалькагольны антысэптык. Мне нават i не пякло. І плястыр у iх быў выдатны, цялеснага колеру ў чорныя бубачкi. Наагул у iх быў вялiкi ручнiк з кiшэнямi, поўны розных лекаў. У мяне меўся просьценькi ручнiк, i я яго ўвесь перапэцкаў у сваю кроў. А галяндцы — багатыя людзi, прыехалi ў Нiду на вялiзным фургоне, сядзелi сабе, сьнедалi, а тут — я ўвесь у крывi. Сапсаваў iм сьняданак. А можа й не сапсаваў, бо дактары да крывi прывучаныя. А вось сваю ранiцу я сапсаваў адназначна, калi нырнуў зь пiрса. Я ж ня ведаў, што за трыццаць мэтраў ад берага вады будзе крышку вышэй за маё пабiтае калена. Да пiрсаў жа мусяць падплываць караблi, ну не караблi, дык чаўны. Добра, што не галавой скокнуў, а плазам. Каб галавою — капец. Дно — камянi ў ракаўках. Гэтыя паскудныя ракаўкi й падралi-парэзалi маё неразумнае цела. Галяндкi ўсё ўшчувалi... Тут жа нiхто не купаецца, тут такая брудная вада. На iх ушчуваньнi я пацiкавiўся, цi ня будзе ў мяне заражэньня крывi ад такой гнiлой вады. Запэўнiлi, што ня будзе. Але чаму Вы наважылiся нырнуць менавiта тут? А дзе ж мне было скакаць, калi менавiта ў гэтым месцы боўтнуўся ў ваду мой тэлефончык. Я яго так любiў, як роднага. Акуратненькi, хамэлеончык, i гук быў выдатны. Брат мне падарыў адмысловую зашчапку, каб тэлефон чапляўся на пас. Ну я й чапляў. Вельмi зручна, калi тэлефон на пасе, адно кепска — як нахiлiшся, ён зрэдку адчэплiваўся. Так i здарылася мiнулай ноччу. Прыехаў я ў Нiду ўвечары, пакуль засялiўся, распакаваўся, павячэраў — сьцямнела. Але ж хацелася на мора глянуць. Вось i трэба было глядзець. Дык не. Палез памацаць ваду. Цi цёплая, цi можна ўранку пакупацца. Пакупаўся. Цяпер трэба iсьцi калена прамываць i перавязваць. Зараз-зараз пайду. Толькi спачатку вазьму запаскуджаны крывёю ручнiк i заб’ю гэтую надакучлiвую асу.