Страница 16 из 36
***
1.01.2016. Кожны год 1 студзеня пасля абеду ездзім у госці да сяброў. Гэтай традыцыі ўжо больш як дзесяць гадоў. Ідучы на аўтобусны прыпынак, прайшлі міма тэлевізара «Гарызонт», які нехта ў навагоднюю ноч скінуў з балкона. Ён ляжаў на снезе, як забіты чорны дыназаўр. Людміла сказала: «Італьянская традыцыя — выкідаць на Новы год старыя рэчы на вуліцу!» Магчыма, але, можа, нехта не тое, што хацеў, пачуў ці ўбачыў па тэлевізары. У сяброў былі госці.
Сябра мне зрабіў нечаканы падарунак — з Беластока прывёз кнігу з дыскамі гурта К..Р. ВгаЬа, дзе ёсць песня на мае словы «Сляпы». У сеціве знайшоў інфармацыю: «На «Басовішчы» была прэзэнтаваная кніга пра гурт К..Р. ВгаЬа. Гэты калектыў з’явіўся напачатку 90-х у Падляшшы і сьпяваў на беларускай мове. Але вернемся да К..Р. ВгаЪа. Гурт паўстаў у 1993 годзе і адразу трапіў на «Басовішча». Музыкаў пад крыло ўзяў вядомы мастак Лёнік Тарасэвіч, які ў памежным Г арадку стаў рухавіком культурных зьменаў. Усё рабілася грунтоўна і канцэптуальна. Нават у назьве гурта — «Рок-фармацыя Брага» — была закладзеная адмыслова інсьпірацыя: «брага павінна фэрмэнтаваць, бушаваць і ўражваць новай якасьцю».
Гісторыя гурту R.F. Braha— гэта ня толькі гісторыя кампаніі хлапчукоў зь Беласточчыны, якім хацелася граць і сьпяваць. Гэта, у першую чаргу, аповед пра спробу нацыянальнага акрэсьленьня маладога пакаленьня беларусаў у Польшчы, а заадно запіс унікальнага пэрыяду — паскоранага пераходу гэтага пакаленьня ад посткамуністычнага мэнталітэту беларускай правінцыі да эўрапейскай сучаснасьці.
«Брага» гучна выбухнула: гурт граў канцэрты ў Польшчы і Беларусі, выпускаў фірмовы мэрч, меў сваіх фанатаў, запісаў два альбомы — «Њlapy» (1995) і «Szyzafrenija» (1997).
На пэўны час гурт перастаў быць проста голасам свайго асяродзьдзя, а стаў істотная часткай праекту пабудовы сучаснай беларускай ідэнтычнасьці. Але краіна хутка мянялася, зьявіліся новыя гарызонты і магчымасьці, што прывяло да распаду раней закрытай супольнасьці. Разам зь ёй зьнік і гурт R.F. Braha, апошні выступ якога адбыўся ў 2000-ым у Менску.
Гэтыя зьявы апісаныя ў кароткім нарысе ў кнізе па-беларуску і па-польску. Дапаўняюць яго тэксты ўсіх выдадзеных песень R.F. Braha, а таксама рэдкія здымкі і два дыскі зь перавыдадзенымі альбомамі. Кніга зроблена вельмі якасна і аздоблена ў фірмовых колерах «брагі» — чорным і памаранчовым.
Нягледзячы на нядоўгае існаваньне, лёс амаль невядомага беларусам гурта R.F. Braha стаў адной з найважнейшых старонак у гісторыі беларускай музыкі. Іх прыкладам яшчэ не адзін год карыстаюцца беларусы Беласточчыны, якія стваралі і ствараюць новыя гурты, такія як Kardon, The Dzviery, Rima, Zero-85, 5set5, Beton, Ilo&friends. Спадзяюся, культурныя стасункі паміж Падляшшам і, калі так можна сказаць, вялікай зямлёй будуць разьвівацца і надалей».
Верш «Сляпы», які стаў песняй і агульнай назвай аднаго з дыскаў гурта R.F. Braha, мной напісаны ў пачатку 90-х і быў тады ж надрукаваны ў часопісе «Крыніца». Пра гурт і песню я даведаўся толькі сёння.
Сляпы
Хадзіў па горадзе Сляпы.
Куды ішоў — ён добра ведаў.
Што не патрэбна — ён забыў,
Хваліў расстрэленых паэтаў.
І кожны дзень адно крычаў:
«Ды вы ж не бачыце нічога!»
Пагрозы чуў: «Ты б замаўчаў
І пільнаваўся б лепш дарогі».
Царкву бульдозер разбураў.
Быў лозунг: «Збавімся старога!»
Хадзіў Сляпы і ўсё крычаў:
«Ды вы ж не бачыце нічога!..»
Прастыў і ў ноч памёр Сляпы.
Яго суседзі пахавалі.
На рэштках збуранай царквы
Шкляны будынак збудавалі.
***
2.01.2016. Вераніка і Максім вярнуліся з навагодняй шасцідзённай вандроўкі. Былі ў Дрэздэне, дзе наведалі Карцінную галерэю Старых майстроў і бачылі Сіксцінскую Мадонну Рафаэля. Новы год сустрэлі ў Празе на плошчы сярод людзей. У Чэхіі было амаль цёпла. Прыехалі дамоў, а тут мароз 17 градусаў. Сорак хвілін я з Міёнай чакаў Вераніку і Максіма на вуліцы. Змерзлі. Пабеглі дамоў. Толькі пачалі сагравацца, як прыехалі дзеці. У Міёны было радасці поўныя зубы. Цяпер у хаце зноў пацішэла. Нягледзячы на мароз, мне хочацца ўзяць Міёну і зноў пайсці на вуліцу, дзе снег і сонца (белае і залатое), а неба над горадам чыстае і толькі рэдкая хмарка даплывае да яго цэнтра, які заўсёды над кожным з нас, дзе б мы не былі.
***
3.01.2016. Раніца. Мароз. Сустрэўся з Алесем Квяткоўскім. Пытаюся: «Колькі градусаў?» — «Сорак!» — адказаў мастак. «Не можа быць! У нас сорак градусаў бывае толькі ў пляшках!» — адказаў я, і мы засмяяліся, і нам пацяплела.
***
4.01.2016. У рамках акцыі «Сямейнае чытанне» ў «Цэнтральнай» кнігарні адбыўся кніжны марафон, які пачаўся ў 11 гадзін. Людзей было няшмат. Мароз. Многія, па-мойму заходзілі, каб толькі пагрэцца. За столікам з шыльдачкай «Аўтограф на памяць» я гаварыў з наведвальнікамі і чытаў вершы з 16 да 17 гадзін. Пасля мяне была Людміла Рублеўская да 18. За свае гадзіны мы прадалі па чатыры кнігі. Больш нічога ў аддзеле беларускай літаратуры пры нас ніхто не купіў, хоць на паліцах стаяць творы Святланы Алексіевіч, Рыгора Барадуліна, Васіля Быкава, Уладзіміра Арлова, Уладзіміра Някляева. Людзі ў большасці корпаліся ў святочных паштоўках. Словам, прысутнасць пісьменніка ў кнігарні, які расказвае ў мікрафон пра свае творы і чытае вершы, абуджае ў пакупнікоў цікавасць да сучаснай беларускай літаратуры. Праўда, людзі, якія займелі нашы кніжкі, ужо чыталі нашы творы. Маці са школьніцай, якая купіла «Авантуры Пранціша», гадавала дачку, чытаючы ёй Людміліны «Прыгоды мышкі Пік-Пік».
***
5.01.2016. Хадзіў на журфак БДУ, дзе на сёмым паверсе знаходзіцца студыя СТБ. Запрасілі мяне, як галоўнага рэдактара выдавецтва, якое выпусціла кнігу пра Уладзіміра Мулявіна, паўдзельнічаць у перадачы, прысвечанай 75-годдзю з дня нараджэння Песняра. Чакалі на запіс і Леаніда Барткевіча, але ён чамусьці не прыйшоў. Пытанняў было няшмат. Акрамя расповяду пра кнігу, я ўзгадаў, як у 1976 годзе (я тады вучыўся ў Мінскім архітэктурна-будаўнічым тэхнікуме і жыў у інтэрнаце на вуліцы Змітрака Бядулі) да мяне прыходзілі патлатыя хлопцы. Убачыўшы нечаканых гасцей, я адразу падумаў, што гэта прыйшлі браць дань. У інтэрнаце быў такі звычай, калі старшакурснікі і ўжо некаторыя выпускнікі збіралі ў першага і другога курса грошы на выпіўку. Грошай у мяне амаль не было і я падрыхтаваўся да пабояў. Сярод гасцей быў Прынц. Ён даўно закончыў тэхнікум, але не пакідаў у спакоі наш інтэрнат са сваёй кампаніяй. Сеўшы на мой ложак, Прынц звярнуўся да мяне: «Нам паведамілі, што ты, пацан, вершы пішаш!» — «А што нельга?» — спалохана запытаўся я. «Можна! Але гледзячы якія! Добрыя можна! Кепскія нельга!» — адказаў Прынц. Пачуўшы гэта, я крыху пасмялеў: «А што вы хочаце?» — «Трэба тэрмінова Лёню дапамагчы пару радкоў у песні дапісаць!» — сказаў Прынц і даў мне паперыну з вершам. Недзе каля гадзіны я рыфмаваў і зрабіў тое, што ад мяне хацелі. Лёня ўсе мае варыянты спяваў і злаваўся з таго, што я не ведаю нотнай граматы. Пазней я даведаўся, што мой госць Лёня — выпускнік архітэктурна-будаўнічага тэхнікума Леанід Барткевіч, які падчас навучання быў салістам тэхнікумаўскага аркестра, а ў далейшым стаў вакалістам створанага ім вакальна-інструментальнага ансамбля «Залатыя яблыкі». На той час, калі я рыфмаваў для «Песняроў», Леанід Барткевіч ужо спяваў у «Песнярах» Уладзіміра Мулявіна. Развітваючыся, мае госці сказалі, каб я і далей пісаў вершы, а калі што атрымаецца песеннае, прапаноўваў для «Песняроў», і, каб, калі хто будзе крыўдзіць, казаў, што я сябрую з Прынцам і ён залічыў мяне ў сваю кампанію.
***
6.01.2016. Сніліся Дубраўскія могілкі, дзе пахаваны мае дзед і бабуля, прадзед і прабабуля, а таксама іншыя сваякі і аднавяскоўцы. Лета. Вечарэе. Я з сябрам іду па могілках. Глядзім, дзе хто пахаваны. Раптам сябра кліча мяне і паказвае, што на месцы нейчай магілы чарнее прорва. Побач труна. Мы хуценька бяром труну і закрываем ёю прорву. Ад жаху я прачынаюся. Навокал цёмна. На вуліцы бялее снег, як мерзлае малако.