Страница 14 из 36
Сустрэў на выставе земляка з Ракава Фэліка Янушкевіча. Ягоныя партрэты Льва Сапегі і Васіля Цяпінскага вісяць у мяне ў кабінеце. З Фэлікам мы даўно ўжо бачыліся. Раней, у маладосці, праязджаючы на аўтобусе праз Ракаў, я амаль кожны тыдзень бываў у яго дома. Тады яшчэ жылі бацькі Фэліка. Ягоная маці мяне заўсёды пасля дарогі карміла, а я сілкаваўся і глядзеў, як Фэлік малюе. Многія карціны тварыліся на маіх вачах. Гэта ўсё было даўно. Цяпер Фэлік малюе мала, а ўсё больш займаецца сваім музеем. Я расказаў пра сваіх дзяцей, а Фэлік пра сваіх. Мае — мастакі, Фэліка — музыканты.
Мастак Віктар Барабанцаў зноў напомніў пра партрэт Людмілы Рублеўскай, які ён намаляваў гадоў пятнаццаць таму, а гадоў пяць таму падарыў нам. Ніяк не можам забраць. Я абяцаў праз пару тыдняў з Людмілай заглянуць у майстэрню да Віктара.
З Алесем Разанавым узгадалі пра маладую мастачку Кацярыну Дасько, якая яшчэ ўсё афармляе ягоную кнігу для «МЛ». Трэба будзе падшавяліць дзяўчыну, а то час ляціць і ў Алеся Сцяпанавіча ўжо губляецца надзея, што нешта атрымаецца з выданнем выбраных пункціраў.
Стоячы каля карціны Віктара Маркаўца, дзе сяўня і груган, Алесь Разанаў расказаў мне гісторыю яе стварэння: «Напачатку былі і сяўня, і груган, але нечага не хапала. Я прапанаваў Віктару, каб ён намаляваў зерне. Залатое зерне. І ён намаляваў зерне, і карціна набыла філасофскі сэнс».
Алесь Разанаў у «Лятучым універсітэце» чытае лекцыі. У яго было пытанне да мяне: «Ці ведаеш, калі быў напісаны верш Алеся Пісьмянкова «Мой сад у снезе па калена.»? Я студэнтам сказаў, што «незадоўга да смерці паэта...» Вярнуўшыся з выставы, я знайшоў верш Пісьмянкова і паведаміў Алесю Сцяпанавічу, што твор напісаны ў 1986 годзе. «Трэба будзе выправіцца на наступнай лекцыі!» — дзякуючы за дапамогу, сказаў Разанаў...
Аляксей Марачкін пры сустрэчы некалькі разоў ужо цікавіўся: «Чаму мой артыкул пра Драздовіча не трапіў у кнігу пра Драздовіча?», і сёння ён яшчэ раз задаў мне гэтае пытанне. Я адказаў, як і ў мінулыя разы (...), і мы разам пасмяяліся...
На адкрыцці выставы было шматлюдна, а не так, як часам, бывае, што карцін на сценах болей, чым іх гледачоў...
На аўтобусны прыпынак ад Віктара Маркаўца ішоў з Уладзімірам Васюком, які папрасіў мяне ганяць на падобныя выставы маладых мастакоў, якія ў нас працуюць у выдавецтве.
***
18.12.2015. У час абедзеннага перапынку купіў у канфіскаце кілаграм «Каралеўскага» сыру. Еду ў ліфце, трымаючы набытак у руках, бо торбы з сабой не захапіў. І раптам ліфт спыняецца напаўдарозе. Зайшлі прыгожыя дзяўчаты. Ліфт тут жа зачыніўся, як вялізарная мышалоўка...
***
19.12.2015. Снілася вёска. Лета. Іду па вуліцы на Юстынаву гару. Праходжу каля двухпавярховага Белага дома. Яго так назвалі гадоў сорак таму. Доўгі час ён быў у вёсцы адзіным домам, які збудаваны з белай цэглы і двухпавярховы. Там жылі прыезджыя. Словам, сніцца, што іду каля Белага дома. Раптам расчыняюцца дзверы пад’езда і на вуліцу выходзіць Альгерд Бахарэвіч з дзецьмі (хлопчыкам і дзяўчынкай). Вітаемся. Я пытаюся: «Ты да некага ў госці прыехаў?» — «Не! Я тут цяпер жыву. Я напісаў кнігу пра Шабаны, а цяпер пішу пра твае Пугачы!» — адказаў Альгерд і прапанаваў пайсці з ім у сад.
***
19.12.2015. У СМІ вычытаў, што ў нас было ўжо шэсць міністраў замежных спраў Беларусі. Адны з іх запомніліся больш, іншыя менш. З Пятром Краўчанкам (1990—1994) і цяпер даводзіцца сустракацца. Ён зрэдку прыходзіць у выдавецтва, каб у аддзеле рэалізацыі набыць кнігі. Часам заглядае да мяне ў кабінет. З Іванам Антановічам (1997—1998) знаёмы яшчэ з 1981 года, калі ён ад ЦК Кампартыі прыязджаў у Каралішчавічы і выступаў перад удзельнікамі Рэспубліканскай нарады маладых літаратараў Беларусі. Уладзімір Сянько (1994—1997) некалькі разоў прыходзіў у рэдакцыю «ЛіМа» і мы з Міколам Гілём і Барысам Пятровічам давалі яму свежыя нумары штотыднёвіка і распавядалі пра творы, якія варта пачытаць. Словам, былі часы.
***
20.12.2015. Тысячагоддзямі людзі спрачаюцца, ваююць за землі. А зямля ўся, дзе мы ўсе жывём, належыць Адаму і Еве.
***
20.12.2015. Снілася родная хата. Вечар. Марозіць. Я прыехаў дадому, збіраюся пераначаваць. На кухні падлога зусім сапсавалася. Змрочна. Сцюдзёна. Заходжу ў залу, а там цяплей і святлей. Здаецца, што тут нядаўна былі бацькі. І ў мяне з’яўляецца надзея, што пераначую, не змерзну. Прачынаюся. Успамінаю бацькоў. 25 снежня будзе тры гады, як бацька адышоў да мамы ў лепшы свет...
***
21.12.2015. З фотамайстрам Яўгенам Коктышам мы знаёмыя гадоў дваццаць пяць. Увесь гэты час ён мяне фатаграфуе пры сустрэчы. Напачатку года паказваў вялікі альбом, дзе ў яго сабраны фотаздымкі многіх вядомых людзей Беларусі, зробленыя ў розныя гады. Большасць фотаработ нідзе не друкаваліся. Убачыўшы свае здымкі, я папрасіў падарыць пару. Спадар Яўген абяцаў прынесці. Сёння прынёс пяць, зробленых не так даўно. Гартаючы старонкі новай кнігі пра Уладзіміра Мулявіна, дзе змешчаны і здымкі Яўгена Коктыша (каля дваццаці), што нам прадставіла аўтарка кнігі Людміла Крушынская, спадар Яўген сказаў: «Трэба было звярнуцца да мяне! У мяне яшчэ ёсць каля пяцідзесяці здымкаў з Мулявіным, якія нідзе не друкаваліся.» У адказ я толькі і прамовіў: «Значыць, ужо ёсць новыя матэрыялы для новай кнігі пра Песняра...»
***
22.12.2015. Быў у Нацыянальным гістарычным музеі Рэспублікі Беларусь на адкрыцці выставы палітычных карыкатур Алега Карповіча. Зроблена ўсё па-майстэрску, прафесійна. Алега я ведаю яшчэ са студэнцкіх гадоў. Пазнаёміліся мы з ім у рэдакцыі часопіса «Маладосць» і потым пасябравалі. У мяне захоўваецца сёе-тое з дыпломнай работы Алега, на абароне якой я прысутнічаў. Калі я жаніўся, Алег у мяне быў адным са сватоў. Незаўважна з дня нашага знаёмства праляцела больш як трыццаць гадоў. Гледзячы на карыкатуры, я ўспамінаў юначыя работы сябра. Яны былі іншыя, але ўжо тады ў іх быў і гумар, і сатыра. У мяне ёсць падарунак ад Алега, які ён мне прэзентаваў гадоў пятнаццаць таму — гіпсавы, пакрыты бронзай, невялікага памеру мой бюст. Напачатку Алег мяне ляпіў з пластыліну. Г алаву ляпіў на двухсотграмовай гранёнай шклянцы, з якой мы толькі што пілі віно. Ён ляпіў, а я смяяўся. Словам, ёсць што ўспомніць.
***
24.12.2015. Тры гады таму ў гэты дзень было вельмі марозна (больш за дваццаць градусаў) і завірушна. У гадзіну дня з Людмілай прыехалі ў скверык да помніка Адаму Міцкевічу. Сабралася людзей. Прыехалі амапаўцы. Чакаем, пакуль з Чырвонага касцёла пасля імшы прыйдуць вернікі, каб адзначыць дзень народзінаў Адама Міцкевіча. Амапаўцы прапануюць дзяўчатам пайсці разам з імі ў зялёны аўтобус пагрэцца. Дзяўчаты смяюцца і адмаўляюцца. Мы з Людмілай стаім у пустым намёце, дзе на стале гара пластыкавых кубачкаў, якія паціху напаўняюцца снегам, як цукрам. Праз паўгадзіны з Чырвонага касцёла пасля імшы прыйшлі вернікі на чале з ксяндзом Уладыславам. Мы канчаткова змерзлі, таму, выступіўшы, пабеглі ў гандлёвы дом «На Нямізе» грэцца. Дамоў вярнуліся, як з партызанскага атрада. А сёння дванаццаць градусаў цяпла і ў скверыку каля помніка Паэту зноў гараць знічкі, ад якіх светла ў перадкалядны вечар...
***
25.12.2015. З Людмілай ездзілі ў цэнтр горада. Напачатку наведалі кнігарню «Ў», дзе забралі пакінутую для нас Францам Сіўко кнігу «Плебейскія гульні». Пагарталі некаторыя новыя выданні, паглядзелі на чытачоў. Дзяўчына гадоў дваццаці хацела набыць Людміліну кнігу. Аднак, відаць, палічыўшы ў думках бацькоўскія грошы і зразумеўшы, што іх не хопіць на ўсё, па што яна прыйшла, не звярнулася да аўтаркі па аўтограф, хоць і кнігу не выпускала з рук да часу, пакуль мы былі сярод пакупнікоў.
У Нацыянальны мастацкі музей зайшлі паглядзець гравюры Гоя і Пікаса. На першым паверсе — пачатак выставы Рамана Заслонава. Карціны знаёмыя, раннія. На другім паверсе працяг выставы. Напісаны ў Францыі. Паглядзелі ўсё. Найбольш спадабаліся карціны, што былі напісаны больш як дваццаць гадоў таму — «На радзіме Я. Наркевіча-Ёдкі. Дыптых. Лета-зіма» і «Маладыя мастачкі». Пазнаў маладую мастачку Аксану Аракчэеву. Карціны ў канцы 80-х і пачатку 90-х друкаваліся ў часопісе «Беларусь», дзе я працаваў у аддзеле культуры. Заглянулі ў альбом водгукаў. У асноўным запісы кароткія — «Дзякую! Спадабалася! У захапленні!» Ёсць і непрыемныя для мастака. «Талант у художника есть. А вот тематика картин не совсем понятна. Ещё Пушкин говорил: «Пиши, не мудрствуя лукаво». А художник так намудрил, что и понять трудно, что к чему. Наши белорусские женщины в жизни покрасивее будут и лучше сложены, чем на картинах художника. 24.12.2015», «Кризис нравственности или бл.й парад. Жалко смотреть, как художник, владеющий бесспорным мастерством, растрачивает его на столь пошлое содержание. А Музей экспонирует. Женщина Юлия». «Новый Исачёв! Где вкус у устроителей?» Гэтыя запісы нагадваюць каментары, напісаныя пад псеўданімамі да некаторых мастацкіх твораў у «Нашай ніве».