Страница 8 из 77
Ведамыя мае каты зь Менскага НКВД загадалі асесьці ў г. Віцебску. У гэты час экстэрнам здаў экзамены за ВПІ і атрымаў годнасьць выкладчыка беларускае мовы й літаратуры ў сярэдніх школах. Напачатку працаваў стылістым у рэдакцыі газэты «Віцебскі пралетары», а далей выкладаў беларускую мову й літаратуру ў сярэдніх школах, Мэдычным рабфаку і Пэдагагічным інстытуце.
У 1939 г. па загаду Віцебскага абкому партыі быў адхілены ад настаўніцкай дзейнасьці за тое, што не патрапіў забясьпечыць партыйнасьць пры выкладаньні беларускае мовы й літаратуры. Пад пагрозай арышту вымушаны быў пакінуць горад. Паўгода мусіў хавацца ў розных мясьцінах Беларусі й Расіі.
У 1940-41 годзе працаваў выкладчыкам беларускае мовы й літаратуры ў Курасоўшчынскім Вэтэрынарным Тэхнікуме каля Менску.
Цікавасьць да мастацкае літаратуры прачнулася яшчэ ў народнай школе. Глыбокую любасьць да літаратуры выхаваў выкладчык беларускае мовы й літаратуры ў сямігодцы паважаны сп. Ігнат Зянько.
Першыя вучнёўскія пробы пяра адношу да дванаццацігадовага веку, аднак, у меру шмат якіх прычынаў, друкавацца пачаў даволі позна — у 1937 годзе. Гэты час і ўважаю за пачатак свае сталае паэтычнае працы.
Уладзімер Дудзіцкі
ВЕРШЫ. ПАЭМЫ
Стынуць хвалі і цяжэюць быццам,
па-над імі —
ў полымі пажару —
гнецца моўчкі,
прагнучы напіцца,
стан калін чырванатварых.
1929
Дарэмна прамяняў я сон начы
на пошукі нязнанай, сьвежай тэмы:
знаёмая прыйшла —
«Маўчы, маўчы!..»
І верш такі: кароткі ён і немы.
1930
І мала слоў...
І мала слоў, каб выказаць настрой:
мая туга — бяз краю і бязь меры.
А кажуць мне: «Душу вазьмі, настрой
і песьняй бі ў няходжаныя дзьверы»...
А дзе-ж яны, такія дзьверы, дзе,
скажэце мне, дасьціпныя дарадцы?
Нялёгка, знаю, сэрцу без надзей
чырвоным цьветам маку загарацца,
а песьні-вольніцы зьвінець у сьне,
адольваць сум душы, галодны лямант...
Як мор, упарта, моўчкі па вясьне
паўзуць здальля густыя часу плямы.
І мала слоў, каб выказаць настрой:
і шлях сьвятла, і праўды сьвет зачынен.
Ня плацяць ані гроша за пастой,
а йсьці наперад сяньня — немагчыма.
Сьляпянка, травень 1931
А я — наадварот...
Вы кажаце, што не?..
А я — наадварот:
і вас люблю, і вашыя парады...
Як любіць вас і край мой, і народ,
якому не дасьцё ніяк вы рады...
Гаворыце — мана?
Зірнеце на мяне:
які упэўнены юнак і шчыры!
Хіба-ж такога хто калі сагне,
і змоўкне дзе душы такая ліра?
Ды дзе вы бачылі?
Ніколі і нідзе...
Ад тапара прыйшоў — хлапец вясковы.
У дзень, як край, здалося, маладзеў,
мой дух юнацкі сонцам быў раскован.
І ліра — вольніца:
зьвініць яна; крані —
гудзе, бы звон, сьцірае зрады сьцені.
І слухаюць яе сівыя камяні
і людзі, ранячы жарствой калені...
Ня верыце пакуль?
І сьмеяцеся ’шчэ!?
О, сьмешныя і дзіўныя няверцы...
І вас яна, я ведаю, пячэ
і вашае крыху кранае сэрца.
Няпраўда, скажаце,
найноўшыя майстры?
Ага, вы — людзі адмысловай маркі...
І нож, відаць, прабуеце гастрыць,
каб шнур жыцьця майго расьцяла Парка?
Нялюба вам, ці што?
Мо’ праўдаю мару?
І сам нялёгкую нясу я вязку..
Яна у петлях спрытных вашых рук
прымусіць дзесьці кайданамі ляскаць.
Усьцешаны цяпер?
Вы — прагнеце крыві,
ад караля прастуеце да туза...
А лёс наважыў, бачу я, скрывіць
ваш хісткі, коўзкі шлях на Сіракузы...
Вы кажаце, што не?
А я — наадварот:
і крыльле вам, багі зямлі, у рукі...
Усе, валок што край мой і народ,
на горб ваш пакладу цяжкія мукі.
Менск, чырвень 1931
І так яно ад веку і да веку,
спакон вякоў да нашых дзён скупых:
стракае і сьцігуе чалавека
вачэй няласкавых пагляд тупы.
А дні імчаць на скрут цьвет думак сьпелых,
нікім ня звабленых дасюль, — на змор.