Напярэймы жаданьням

з маленства.

Ні слова ні права нам.

Ўсюды,

вокам ні кінь дзе, —

на сьцежках,

на ворыве

пазяхаюць

у сутаргах

раны крывавыя...

Гэта-ж цела братоў

і сясьцёр

пакалечана

на шляхох крыжавых

нечуванаю вушчуняй...

Што-ж маўчыш,

скажы,

годнасьць мая чалавечая,

калі вецер

зьнішчальны

шалее над пушчамі?

Хіба-ж рук мы ня маем,

вачэй сваіх,

розуму?

Ці мо’ сонца

на небе

ніколі ня бачылі?

О, пара ўжо разьбіць

сілу

сілаю

грознаю,

няхай кат-далакоп

сьлёзы нашы адплача нам.

Права жыць і тварыць

нам гісторыя выдала.

І цяпер,

як ніколі, —

змаганьне упартае.

Мы пазналі цану

маляванага ідала

і чаго

абяцанкі ягоныя вартыя.

Нельга далей скарацца,

ўпівацца прынесеным

і клясьціся

да стомы

чужому у шчырасьці.

Гляньце:

Край наш цудоўны расьпялі

й павесілі

на крыжы апляваным...

Як зьдзек такі вынесьці?

Чую голас братоў:

«Жыць ня хочам так далей мы.

Хіба-ж лёгка

да сьмерці

быць ліху падлеглымі?

Маем сілу

і Край свой

з блакітнымі далямі,

дык ці варта,

скажэце,

быць белымі нэграмі?»

4. На парозе пары

Не багацьце і слава, а гонар душы

і цяпер, як калісьці, вядзе.

Чым-жа, дайце параду, ільга ўзварушыць

сэрцы чэрствыя прагных людзей?

Я сягоньня стаю, як і шмат хто із нас,

на парозе пары і скупой і калючай...

Ужо восень прыйшла, а гавораць — вясна...

Каму люба даймаць мяне словам балючым?

Няўжо посьніца духу мілей шчырых слоў

і мінуўшчына краю ня тчэ успамінаў?

Няўжо так, як сягоньня, раней ня было

ні уцехі, ні сьмеху, шчасьлівай часіны?

«Эх, дзівак-чалавек, —

гавару сам сабе, —

хіба сумам ты камень падточыш?

Хочаш жыць — памаўчы,

бо няцяжка згібець,

калі юда-прадаўца рагоча...»

Стрэлы чорныя цела зямлі працялі,

распаўзаюцца,

глянь і паслухай.

Зноў пытаюся шчыра:

«Скажэце, калі

бачыў край такі гнеў завірухі?»

Не, ня бачыў і чуць ’шчэ ня чуў

неўлагоджанай, дзіўнае рэчы...

Можа праўда, мо’ не —

лепш вазьму памаўчу:

словам раны душы не залечыш

і ня выпечаш кропляй гарачай крыві

ані кроплі спагады, ні ласкі...

Не...

Ня буду ніколі душою крывіць

і ад хмелю чужога далонямі пляскаць!

Няхай той, чыё сэрца, як мур камяніц,

увіхаецца хітрай лісіцай;

гэты здольны заблытаць шляхі і скрывіць

і сьлязьмі, калі трэба, па вушы абліцца.

Хай...

Ня слава й багацьце, а гонар душы,

як і ўчора, сягоньня мяне павядзе.

Чым-жа толькі, скажэце, ільга ўзварушыць

сэрцы чэрствыя прагных людзей?

5. Па-над кручай

Стаю па-над кручай. Сівыя гарбы,

нязломнае сілы грамады,

грукочуць і крышаць скал чорных ілбы —

астоі чужацкага ладу...

Сягоньня разгон хай няпоўны яшчэ,

ён заўтра патроіцца, потым...

ушчэнт чужаніцы ярмо расьпячэ,

муры, зьнітаваныя потам.

І песьні нялюбае голас чужы

мінуўшчынай стане заклятай,

адно застануцца нам сьведкай крыжы —