Подых навальніцы

Усё больш адчуваў набліжэнне Мінска. І ужо як пра блізкае, абавязковае думаў пра тое, што зробіць тут за гэтыя дні. Самым першым нязменна было: сустрэцца з Алесем!..

3

У Мінск прыехалі ўвечары. Горад спаткаў россыпам агнёў на пуцях, у вулічных ліхтарах, у вокнах. Каля дзвярэй з вакзала ў горад сухарлявы чалавек у капелюшы пытаў, ці ёсць удзельнікі сесіі ЦВК. Праз некалькі хвілін Апейка, Аніся, яшчэ двое незнаемых дзядзькоў кацілі ўжо, святочна ўзрушаныя, аўтамабілем па святочна-прыгожых вуліцах сталіцы. Зіхцелі, беглі агні, зіхцеў, вясёлкава іскрыўся ў святле агнёў снег мільгалі постаці, вокны, пад’езды, урачыстая чырвань транспарантаў, пачэпленых цераз вуліцу; калі прыпыніліся, прагрукатала вялізнае, са светлымі вокнамі дзіва — Трамвай! — сказаў з захапленнем Апейка. Чулая радасць поўніла сэрца.

Апейка пазнаваў: ехалі па галоўных вуліцах — ІІ ліпеня, Савецкай, Ленінскай. Выйшлі на пляцы Волі каля гасцініцы "Еўропа". Аніся была не толькі ўсхваляваная, a i трохі разгубленая; хаваючы разгубленасць, увесь час паглядвала на Апейку, як бы чакаючы яго парады. Шафёр узяўся памагчы паднесці ёй чамаданчык; яна ўсё вінавацілася, што от i сама магла б паднесці, проста не ведала, куды дзець рукі. У гасцініцы ix спаткалі яшчэ больш ветліва, запісалі ўмомант, далі пакоі; далікатны, рухавы хлопец папрасіў адно не затрымлівацца, спусціцца сюды ж, каб ісці ў рэстаран абедаць.

Апейка злавіў Анісін позірк i сказаў, што зойдзе па яе, што прыйдуць сюды разам. Ветлівасць, чысціня, цішыня Апейку заспакойвалі, яшчэ ўзмацнялі настрой святочнасці, радаснай лёгкасці. Пакой быў добры, такі ж чысты, прывабны, як i ўсё тут: паўз сцены тры ложкі, нікеляваныя, з шарыкамі, пасярэдзіне — квадратны, засланы белым накрухмаленым абрусам стол. Усе ложкі былі вольныя, Апейка ўзяў сабе бліжні. На стале акуратна ляжала некалькі газет — паклапаціліся i пра гэта: ён узяў адну, "Правду", вочы адразу выхапілі: Пленум ЦК ВКП(б). "Аб выніках i далейшых задачах калгаснага будаўніцтва". Рэзалюцыя. Апейка нецярпліва прабег вачыма, пашкадаваў, што трэба ісці. Рашыў, што прачытае адразу, як вернецца… Пасля дарогі, недаспанай ночы асалодаю было плюхацца над белым умывальнікам, надзяваць чыстую сарочку, завязваць не вельмі звыклы гальштук. Калі глядзеў у люстра, раптам зноў, без прычыны, без думак, упаўзла трывога, неяк асабліва чутная, недарэчная сярод святочнай бесклапотнасці. Ён не паддаўся трывозе, адагнаў назольныя, гатовыя апанаваць думкі; але святочнай бесклапотнасці ўжо не было; чуў сябе зноў на неспакойнай зямлі. З неспакойнасцю глядзеў i за акно — за прыпарушанай трохі шыбкай былі званіцы пляца Волі, будынак ЦВК, голы скверык, ішоў ціхі сняжок; на ўспамін, асабліва блізкі цяпер, прыйшоў Алесеў воблік, клопат пра яго…

Калі пастукаў у пакой да Анісі, тая яшчэ збіралася. Яна выглянула цікаўна ў дзверы; заплятаючы касу, радасна сказала, што зараз збярэцца — "заходзьце", але Апейка не пайшоў: пачакае тут, у калідоры. Чакаць давялося нядоўга: праз хвіліну, заплеценая ўжо, з русявай касой, яна выскачыла зноў i ўвяла Апейку ў пакой. Была ў той жа шэранькай шаўётавай жакетачцы, у картовай спадніцы, у ботах, вялікіх i важкіх; але кругленькі твар быў такі вясёлы, цікаўныя вочкі блішчалі так молада, што Апейка сам павесялеў. Яго зразу ўцягнулі ў спрэчку: Аніся i суседка спрачаліся, надзяваць ці не надзяваць хустку; суседка гаварыла, што ў горадзе, у сталоўцы ці ў тэатрах, сядзяць без хустак, а Аніся пярэчыла — без хусткі нядобра: "Якась стыдно… Як усе адно неадзеты перад чужымі…" Вочкі яе, як ні хавала, бліскалі шчасцем, калі, завязаўшы хустку, раз, потым другі няёмка, знарок строга паглядвала ў люстра. То была нібы не проста кашаміравая зялёная хустка, a асаблівая краса, у якой твар цвіў, як адна з тых агністых кветак, што так хораша гарэлі на лісцяным зеляніве хусткі. То была самая вялікая Анісіна краса. Ці дзіва, што Іван Анісімавіч цвёрда, без знаку якоганебудзь сумнення падтрымаў Анісю.

— Ну от, звілі кубелца з Арынаю Цітаўнай! — гаварыла ў калідоры Аніся, ласкава, як бы прасіла прабачэння ў суседкі за тое, што не паслухалася. — Як дзве птушкі ў гняздзечцы! Зляцеліся з розных старой свету! А от — у адным кубелцы!.. — Давольная, зіркнула на Апейку. — Так што вы не думайце болей нічога за мяне! Цяпер — не прападу!..

Абыходлівы, белатвары хлопец з ЦВК толькі намерыўся правесці ix у рэстаран, калі з-за шкляных дзвярэй паказаўся нізкі, таўставаты дзядзька ў паліто з каракулевым каўняром i ў стаўбуновай каракулевай шапцы. Зачыніўшы дзверы, ён неяк смешна, няўклюдна пашаргаў чаравікамі ў галёшах, аціраючы рэшткі снегу, азірнуўся; убачыўшы Апейку i жанчын, падаўся проста да ix. Апейка пазнаў: Чарвякоў, старшыня ЦВК Беларусь

Ён проста, неяк па-вясковаму, падаў усім руку, схаладалую на ветры, мяккую i сціплую.

— Ну, як уладзіліся? — запытаўся найбольш у жанчын. — У якім пакоі? А, непаганы. Ціхі i цёплы". — Чарвякоў пацікавіўся Апейкавым нумарам, даведаўся, ці паабедалі.— Што ж ты, братка, морыш людзей голадам? — папракнуу хлопца так лагодна, весела, што ўсе засмяяліся.

— Аляксандр Рыгоравіч, прыехалі яшчэ… — хацеў быў далажыць хлопец, але Чарвякоў перапыніў:

— Пагаворым, братка, потым пра гэта. Людзі, братка, з дарогі. Галодныя…

Дзіўна добра было пасля яго говоркі: нічога нібы не сказаў асаблівага, a ў душы асталося светлае, лагоднае. Мабыць, ішло ад незвычайнай прастаты ў абыходжанні, натуральнасці i добрай зычлівасці ва ўсім, што ён казаў. У тым, як ён трымаўся, як гаварыў, не было i знаку той знарокавай, разлічанай "дэмакратычнасці", калi кіраўнік нібы падладжваецца, падрабляецца пад прасцяка; i робіць i гаворыць усё толькі таму, што так трэба. У тым, як трымаўся Чарвякоў, чулася, што ён трымаецца так таму, што інакш i не можа, што ён звык да гэтага, што яму няма ніякага клопату пра тое, як яму выглядаць між людзей. Усе неяк зразу пачулі: просты, вельмі добры чалавек; Апейка ж падумаў, што ў тым, як Чарвякоў трымаецца, як вольна i шчыра, ёсць троху i ад звыклага ўжо адчування, што яго ведаюць i любяць i будуць любіць…

Ужо калі вячэралі ў рэстаране, Чарвякоў, без паліто i без каракулевага стаўбуна, паявіўся зноў. Таўставаты, прыгорблены, з пацёртым паргфелем на жываце, агледзеўся, важка, няўклюдна патупаў каля стала, дзе сядзеў Апейка з жанчынамі. Крэслы былі ўсе заняты, ён, прыціснуўшы локцем партфель, узяў адно ад суседняга стала, сеў з імі. Яшчэ да таго, як ён уладзіў на каленях партфель, падышла спяшаючыся афіцыянтка, борзда пачала ставіць талерку, фужэр, лажыць відэлец, лыжку.

Ён лагодна спыніў яе:

— Нічога не трэба… Хаця — піва пляшачку прынясіце. А больш не трэба. Я паабедаў нядаўна, зусім насыціўся… — Спытаючы смачна піва тоўстымі, усмешлівымі губамі: відаць, i выпіць, i пад’есці любіў усмак, — у ён неяк смачна, з асалодай казаў: — Сягоння з дарогі паспіце добра. A заўтра, браткі, пагуляйце дзень. Пагладзіце горад. Багата новага зрабілі. Красівы горад наш становіцца! Кра-а-сівы! Сталіца сапраўдная!.. Трамвай — бачылі? — пайшоў… Універсітэцкі гарадок, браткі, паглядзіце! Цэлы гарадок, горад — праўда! Будуем! Добры гарадок будзе студэнгам!.. Клініку будуем — паглядзіце!.. Будуемся!.. Паглядзіце, браткі!.. Адпачніце заўтра дзянёк. Добра пагуляйце. А паслязаўтра — рабіць будзем. Рабіць, aгa. Сесія будзе важная! Ва-а-жная!..

Папіўшы піва, надаваўшы парад, ён падазваў афіцыянтку, разлічыўся. Развітваючыся, прызнаўся раптам па-таварыску:

— Сам я таксама толькі што ў Мінску паявіўся. Учора толькі з Масквы, з пленума. Вялікія справы рашылі там!.. Вялікія!..

Яшчэ з паўгадзіны сядзеў за столікам наводдаль.

Апейка ў гэты вечар не пайшоў нікуды: карцела — у пакоі чакала газета. Калі ён вярнуўся, у пакоі, як i раней, нікога не было. Ён уладзіўся за сталом, разгарнуў шырокі ліст, адразу прынік да роўных, важных радкоў. Рэзалюцыя перш нагадвала пра рашэнне XV з’езда партыі аб калектывізацыі дробных гаспадарак, падводзіла вынікі таму, што ўжо зроблена. Апейка адзначыў мімаволі — "услед за бедняком у калгасы рушыла i серадняцкая мае а", "пераход да суцэльнай калектывізацыі раёнаў i акруг". Уступ быў сціслы i стрыманы, адразу за гэтым, як бы адказваючы на тое, што непакоіла яго, рэзалюцыя загаварыла аб тым, што бурны рост калгасаў выклікае разам багата складанага i цяжкага. Тут Апейкава ўвага брала ўсё асабліва востра: у строгіх словах адразу адчуў тую жывую бяду, якая назаляла, пякла ўвесь час. Як знаёмае, асабістае вярэдзіла душу тое, што чытаў далей: нізкі ўзровень тэхнічнай базы, дрэнная арганізацыя i нізкая прадукцыйнасць працы, востры недахоп калгасных кадраў, "амаль поўная адсутнасць неабходных спецыялістаў". Апейку была даспадобы праўдзівасць, з якой рэзалюцыя гаварыла пра цяжкасці: за гэтай адкрытасцю ён бачыў, што там, на пленуме, добра разумелі складанасць становішча i был i настроены дзелавіта, сур’ёзна. Нібы пацвярджаючы яго спадзяванне, рэзалюцыя тут жа, дакладна, фактамі, пункт за пунктам, стала паведамляць, што будзе рабіць партыя для таго, каб адолець цяжкасці, хутка пайсці далей. Гэтая частка, можа, найбольш захвалявала Апейку: чым далей, больш — i вельмі канкрэтна — бачылася, як багата будзе зроблена, якое вялікае, небывалае наступленне развінаецца. Апейку радавала i па-баявому настройвала добрая прадуманасць далейшага. З ухвалай адзначыў: пачынаецца будаўніцтва двух вялікіх трактарных заводаў, заводаў камбайнаў i іншых машын. Запомніў, як важную вестку, што ў вёскі, на дапамогу, павінна прыйсці моцнае папаўненне: 25 тысяч перадавых рабочых. Пільна ўбіраў у сябе, пібы слухаў аднадумцаў, калі чытаў пра набалелае: што трэба зрабіць каб падняць дысцыпліну ў калгасах; вылучыў — асабістую адказнасць кожнага за зробленае i матэрыяльную зацікаўленасць. Не вытрымаў, падкрэсліў: "Пленум ЦК перасцерагае супраць недаацэнкі цяжкасцей калгаснага будаўніцтва i асабліва супраць фармальна-бюракратычнага падыходу да яго i яго вынікаў…"