Страница 56 из 63
Бедны, няшчасны асьпiрант Красьнянскi.
Бедны, няшчасны прафэсар Скварыш...
МУЗЫКА
Надвячоркам ён задрамаў у зацемненым гатэльным нумары. Празь няшчыльныя пласьцiны белых жалюзяў у пакой цадзiлася дробна-паласатае сьвятло, якое ламана стракацела па мэблi, дыване на падлозе, па сьценах, невялiкай карцiне з выявай карыды. Што - менавiта карыды, пра тое можна было толькi здагадвацца: постацi на карцiне спрэс выяўлялiся ў форме трохкутнiкаў, чорных i чырвоных быкi i матадоры. Ён, аднак, не ўглядаўся ў карцiну - ён ня дужа заўважаў карцiн нi ў гатэлях, нi ў офiсах. Ён быў музыка, i нашмат большую цiкавасьць для яго мелi гукi. Але цяпер, калi сiеста збольшага сканчалася, а вечаровы курортны тлум яшчэ не настаў, было быццам цiха, адно мерна гуў пад стольлю вялiзны трохлопасны вэнтылятар, ды ў падваконьнi раз-пораз уздыхаў кандышан. I ўсё ж менавiта ў гэтай цiшы ўзьнiк нейкi незразумелы гук, якi вынiкаў невядома адкуль i чамусьцi трывожыў слых. Ён i прачнуўся ад таго гуку, хоць не зразумеў нiчога, сподам душы, аднак, адчуваючы штось благое, i доўга ляжаў, ня кратаючыся. Прахалоды ў пакоi не было анi колькi, было душна, млосна, неяк надта дыскамфортна, i ён не разумеў прычыны таго дыскамфорту. Магчыма, ён захварэў цi пачынаў захворваць. Цi не з тае нагоды прапаў апэтыт, на сьняданьнi ў кавярнi ён выпiў шклянку апэльсынавага соку i есьцi нiчога ня стаў. На абед зусiм не пайшоў. Не было нi сiлаў, нi жаданьня ўставаць i iсьцi ў гаманкую залю рэстарану, парушаць свой спакой. I ён ляжаў, услухоўваўся ў пошум вэнтылятара i думаў. Адчуваў - найлепей ляжаць. Калi б толькi не праклятая задуха, ад якой у тропiках не было паратунку нi ўдзень, нi ўначы. I вось гэты гук, што абудзiў яго ад санлявай зьнямогi.
Не разумеючы да канца нi свайго стану, нi прычыны трывожлiвага гулу звонку цi, можа, знутры, у сабе, ён урэшце памкнуўся ўстаць i сеў на край шырокага ложка. Але далей рашучасьць яго ўбавiлася, пасядзеўшы крыху, ён зноў з палёгкай адкiнуўся на скамячаную прасьцiну пасьцелi.
Здаецца, дарма ён прыехаў сюды, у гэты блаславёны трапiчны рай, здатны для людзкiх целаў, аблагоджаны прыродай i морам. У яго быў iншы iнтарэс, але сталася так, што кантракт на канцэрты падпiсаць не ўдалося, трапiўся няўдалы антрапрынёр, i ён падумаў тады, што, можа, гэтак i лепш. Ён вольны, без абавязкаў i мiтусьнi пабудзе ля мора, колькi ляжа на душу, а там будзе вiдаць. Тым болей, што дома, далёка на поўначы, яго нiхто не чакаў, пад той час ён вызвалiўся ад якiх бы там нi было абавязкаў - перад сям'ёй, антрапрынёрамi; можа ўпершыню ў жыцьцi настаў ягоны доўгi цi кароткi тайм-аўт. Ён быў музыка, але i з музыкай апошнiм часам штось не заладзiлася, нiколi ў яго не здаралася такой абыякавасьцi, нават агiды да iнструмэнту, якi цяпер, бы непатрэбны, сiратлiва стаяў у чорным футарале ля белых дзьвярэй. Штосьцi ў iм разладзiлася, гняло, - невыразнае, нават загадкавае, да канца не адчутае. Галоўнае - гэты вiбрасты гул, падобны на нiзкую ноту, якую хтосьцi ня мог узяць да канца, толькi спрабаваў i цягнуў, бы няўмека. Але чаму ў ёй столькi няўтульнай гнятлiвай трывогi?
Калi разумна i па-добраму, дык, мабыць, яму ў самы раз было б да псыхiятара, да iх сямейнага доктара Гаула, якi некалi лячыў жонку, цешчу, старэйшую дачку. Але нiколi не лячыў яго самога - не было патрэбы. Зноў жа ён памятаў, як яшчэ ў дзяцiнстве на тую схiльнасьць тутэйшага люду да псыхiятрыi адгукнуўся ягоны бацька - грэблiва, бы да вэнэроляга. Але бацька быў чалавек iншага веку ды й iншага племя, якое, здаецца, мела калiсьцi звычай наогул абыходзiцца без дактароў. Мабыць, штосьцi ад таго перадалося i сыну.
Не заўважыў, як зноў задрамаў, - мржа, карыстаючыся рэштай сiеставай цiшы, i неяк адразу безь пераходу цi паўзы яму прысьнiлася iншае, што ў рэальным жыцьцi ня мела да яго пэўнага дачыненьня. Але ў сьне тое ўспрымалася, бы даўно знаёмае, звыклае, i не выклiкала зьдзiўленьня. Найперш ляндшафт - шырокая прастора ўзгоркавай далiны, зялёная ад маладой травы, але з выгляду зусiм ня прэрыя, не савана, - шырокi лясны далягляд без паселiшчаў i дарог. Ён iшоў па травянiстым схiле, за iм нясьпешна цягнуўся статак валоў цi бiзонаў, тое неяк было не зусiм зразумела, але ён i не спрабаваў зразумець. Ён пачуваўся ў ролi цi то пастуха, цi то правадыра гэтага статку, i не камандаваў, не заганяў жывёлiн, а суладна вёў iх кудысь па невысокай, нетаптанай траве. Настрой i выява былi зусiм букалiчныя, калi б не загадкавая трывога, што пакрысе вынiкала невядома адкуль. Трывога тая, аднак, перарасла ў спалох, калi наперадзе паблiзу зьявiўся абрыў, - нейкая шырокая бездань, якую было не абмiнуць. Галоўнае, ён ня мог спынiцца, не спыняўся i статак; мабыць не адчуваючы небясьпекi, валы (цi бiзоны) маруднаю лавай сунулiся i сунулiся за iм i ўжо наблiзiлiся да краю безданi. Iх трэба б спынiць цi завярнуць назад, але ён не рабiў таго - ня мог цi ня ведаў, як. I ён з жахам памкнуў па сьлiзкай траве ў бездань, на дне якой штосьцi бурлiла, нiбы кiпела ў аграмадным катле - бруд, вулканiчная магма цi яшчэ што....
Адчуваньне блiзкай катастрофы i пагiбелi змусiлi яго на нейкiя душэўныя высiлкi, якiя прыпынiлi тую пакуту, i ён прачнуўся.
Асьвятленьне ў пакоi зьмянiлася: было цемнавата, здаецца, настала ноч; дробныя шчылiны-палосы перасунулiся ўгору i цяпер паласавалi столь - гэта праз жалюзi прасьвечвала нiзкае сьвятло вулiчных лiхтароў. Прыглушана гучэла недалёкая музыка ламбады - iгралi ў суседнiм гатэлi цi на ўзьбярэжжы пад пальмамi. Толькi ён адчуў з палёгкай, што пазбыўся прыкрага сну, як да ягонай душы зноў дапяў ранейшы загадкавы гул. Таго не магла заглушыць нават прычэплiвая рытмiка ламбады, ягоны несьцiханы суцэльны фон клаўся на ўсе iншыя гукi знадворку, - то было ненатуральна, незразумела i загадкава. Ён устаў з пасьцелi i, не ўключаючы сьвятла, у паўзмроку пакою намацаў дзьверы ў лоджыю.
Рытмiчныя гукi ламбады агарнулi яго з большай выразнасьцю, у твар дыхнула вечаровай парнасьцю, саланаватым подыхам мора. Босы, неапрануты, у адных толькi плаўках, ён ступiў да белых, яшчэ гарачых ад сьпёкi парэнчаў i абапёрся аб iх. Унiзе пад лоджыяй цiхенька варушылася ад начнога брызу касмылявае лiсьце пальмаў, уздоўж выгiнастага берагу цягнуўся бiсэрны ланцужок матавых прыдарожных лiхтароў, якiя зьнiкалi за скальным мыском. Мора чорнай сьцяной лена варушылася на ўсiм начным прасьцягу, нябачна зьлiваючыся ў далечынi з зорным высокiм небам. Была ноч, зь ярка, бы ўдзень, асьветленай набярэжнай, абсаджанай шэрагамi пальмаў. Па гэты бок на горным адхоне грувасьцiлiся белыя будынкi вiлаў, курорты i пансiёны; непадалёк, залiты нiзкiм сьвятлом, высiўся масiўны куб новага гатэлю кампанii Шаратон. Унiзе пад пальмамi, наўзбоч ад дарогi i гатэляў з блiскаўкамi рознакаляровых шыльдаў замерлi шэрагi аўтамабiляў; на прыморскай шашы iх трохi парадзелы паток, аднак, не прыпыняўся, блiскаючы фарамi, кацiў i кацiў у абодва бакi. Збочыўшы, два зь iх спынiлiся ўнiзе, якраз перад ягоным гатэлем пад пальмамi. З аднаго неўзабаве выйшла пара, жанчына прыпынiлася трохi, чакаючы, пакуль мужчына зачыняў аўтамабiль, затым абодва таропка скiравалi да ўваходу. З другога чамусьцi доўга нiхто не выходзiў, i ён перастаў чакаць. Ён перавёў позiрк угору, у зiхоткую ад зораў чарнату паўдзённага неба.
Якраз перад фасадам гатэлю невысока над гарызонтам i морам выразна зьзяў пяцьцю зоркамi славуты Паўднёвы крыж. Тры зь iх былi амаль аднолькавай велiчынi i яркасьцi, а дзьве астатнiя, што ўтваралi левае плячо крыжа, выдалiся драбнейшымi i амаль што зьлiвалiся ў адну, - быццам дзеля сымэтрыi крыжа. I з-пад гэтых зораў раптам узьнiкла невыразная, бы ў тумане, выява твару ягонага бацькi (на сэкунду, можа, ня болей), але ён ажно здрыгануўся ад нечаканасьцi. I разам менавiта адтуль зноў данёсься той загадкавы гук, ён стаў мацнець, зь iм сталi хутка большаць-наблiжацца зоркi; стварылася iлюзiя, нiбы ён паляцеў насустрач. Сапраўды, ён страцiў вагу, невядома як адарваўся ад поручняў, i апынуўся над морам. Сьпярша ён бачыў толькi зоркавы крыж, якi ўсё большаў, выразна адчуваўся палёт, згледзеў затым, як прамiльгнулi i зьнiклi ўнiзе набярэжная, вулiца з пальмамi, белыя фасады гатэляў, выгiнастая палоска берагавога прыбою. Пад iм апынулася шырокая чорная пустка, а ён цiха, без супрацiву паветра, нiбы бесьцялесны, мкнуў кудысьцi ўгору - у зорную мiтусьню чорнага начнога неба.