Страница 3 из 3
Захапiўшыся разважаннямi, Чэсiк не заўважыў нават, калi ён прыйшоў да старшынёвай хаты. Ён зайшоў з прыгумення, агародамi i, не адважваючыся зайсцi на двор, стаiўся за хлеўчыкам... Вось выбег з хаты i пагнаўся за катом бялявы хлапчук. Чэсiк пазнаў яго (панi старшынiшын сынок Коля) i памацаў у сябе за пазухай, цi не парасцiскалiся яечкi... Неўзабаве за Колем старшынёва гаспадыня цётка Ганька вынесла нейкi белы скрутак (Чэсiк не разабраў добра: дзiця, цi што?) i схiлiлася з iм над каляскай, што стаяла ў цяньку пад iгрушай-сапяжанкай. Скрутак раптам заварушыўся i заплакаў. (Чэсiк упэўнiўся: дзiця. Толькi дзе яна ўзяла яго, гэта старая Ганька?) Цётка Ганька загойдала каляску.
У гэты час расчынiлася насцеж акно на старшынёвай палавiне, i голас, якi Чэсiк пазнаў бы за светам, паклiкаў:
- Коля! Iдзi, сыночак, выпi цёпленькага малачка.
- Ай! - адказаў Коля, аберуч трымаючы ката.
А цётка Ганька таксама сказала Колю:
- Iдзi, дзеткi, выпi кубачак.
Але ёй таксама Коля адказаў "ай" i пабег з катом на вулiцу. А голас, ад якога ў Чэсiка закалацiлася ўсё ўсярэдзiне, зноў сказаў з хаты:
- Цётка Ганька, не трэба яе калыхаць. Я яе буду зараз кармiць. Дома я яе нiколi не калышу.
Чэсiк здагадаўся: значыць, гэта панi старшынiшына дзiця. А летась яго не было...
А потым з хаты выйшла сама панi старшынiха. Сонца свяцiла ёй проста ў вочы, i яна спынiлася на ганку, зажмурылася, засмяялася i, як маленькая, працягнула насустрач яму рукi...
- Ой, цётка Ганька! Як тут у вас добра, як хораша! - усклiкнула яна.
Яна не была ўжо такой тоненькай, як летась. I залатыя валасы яе ўжо не плылi па спiне хвалямi, а былi закручаны ў вузел i заколаты на патылiцы шпiлькамi. I плацце на ёй было другое. Летась яна цэлае лета хадзiла ў белым... Але Чэсiк не заўважыў гэтае рознiцы. Чэсiк нiчога не заўважаў.
Не зводзячы з панi старшынiхi воч, ён раптам i сам засмяяўся i зажмурыўся. I, не выпускаючы шапкi, працягнуў рукi насустрач панi старшынiсе...
- А ў горадзе цяпер такая гарачыня, такая пылiшча!.. - яна лёгка збегла з ганка i нагнулася над каляскай.
- Есцi хоча, - зноў засмяялася яна - ужо да дзiцяцi.
I Чэсiк зноў таксама цiха засмяяўся.
- Дзiва што хоча. Не пара хiба... У нас дык пра гэтыя гадзiны нiхто i вухам не вядзе. Захацела дзiця есцi, дык мацi ўзяла ды дала яму цыцку. А вы там у горадзе, вучоныя, усё па гадзiнах ды па кнiгах i кормiце i спаць кладзяце...
Дзiця зноў заплакала, i, сеўшы тут жа на траву, панi старшынiха расшпiлiла сукенку i пачала кармiць яго грудзьмi. Дзiця ссала прагна, круцячы ад асалоды i задавальнення галоўкай i тыцкаючыся носiкам у цёплыя матчыны грудзi.
- Бач, выгаладалася, - цётка Ганька пастаяла яшчэ хвiлiнку i пайшла ў хату.
А Чэсiк усё не мог крануцца з месца, усё стаяў за хлеўчыкам i як зачараваны глядзеў на панi старшынiху.
У гэты час з плачам прыбег з вулiцы Коля, са свежай драпiнай на шчацэ.
- Мама... мяне коцiк!..
- А я табе колькi разоў казала - не бяры коцiка на рукi, не цягай яго... Ён не любiць гэтага.
- Я толькi хацеў пакупаць яго ў сажалцы.
- А ён цябе прасiў купаць яго?.. Ну, хадзi сюды. А то напужаеш маленькую.
Размазваючы рукой па твары слёзы, Коля падышоў да мацi i ўмасцiўся ёй на другое калена. Яна абняла яго адной рукой, але яму так было нязручна, i ён сярдзiта ўзвалiўся на сястру. Мацi лёгенька адапхнула яго, але ён, яшчэ больш закапрызiўшы, стукнуў маленькую па голаму сцягенцу. Маленькая зацялася ад болю, а мацi сярдзiта сапхнула Колю на траву.
- Ты што гэта! А ну - iдзi прэч ад мяне... Я не люблю такiх нядобрых дзяцей.
- Ай! - зароў Коля i зноў палез да мацi на каленi, абхапiў яе за шыю i таксама прыцiснуўся да грудзей. - I я хачу-у-у...
- Ну, пачакай, пачакай... - зразумела яго мацi. - Вось накормiм сястрычку, паложым яе ў каляску, i тады мы будзем з табою...
Але Коля не хацеў нiчога слухаць.
- Яна брыдкая! - зноў замахнуўся ён на сястру, але мацi ў час спынiла яго руку.
- Ды не... Яна проста маленькая яшчэ i дурненькая... А ты ж у нас ужо вялiкi, ты ў нас разумны...
- Ай! - усхлiпваў Коля i цясней хiлiўся да мацi, да яе цёплых грудзей, да яе ласкавых рук i пяшчотных пацалункаў.
...А Чэсiк стаяў за хлеўчыкам, глядзеў на ўсiх траiх i ўсё стараўся нешта ўспомнiць. I нiяк не мог успомнiць...
Ён глядзеў, як панi старшынiха кармiла грудзьмi малое дзiця, як яна лашчыла i пяшчотна цалавала Колю, глядзеў i як быццам бачыў ужо не iх, а бачыў - успамiнаў нейкую другую жанчыну i другiх дзяцей... Праўда, тая другая жанчына была ў хустцы, была ў нечым цёмным, i дзiця на руках у яе таксама было ў цёмным... I хлопчык таксама сядзеў... Толькi не на каленях у мацi, а на прымурку. Болей ён нiчога не памятаў, ён толькi пакутлiва намагаўся ўспомнiць. Дзе ён гэта бачыў... Калi гэта было... Хто была тая жанчына...
- Панi старшынiха... - шэпча Чэсiк. - Мама!.. Мама!.. - паўтарае ён, раптам пазнаўшы яе...
Толькi дзе яна была столькi гадоў?.. Чаму яна гэтак доўга не iшла?..
- Мама! - голасна крычыць Чэсiк. - Мама!.. - i бягом, па градах, па загуменню, праз жыта кiдаецца да свае старое хаты, што стаiць цяпер за лазняю на беразе рэчкi.
...На разоры застаецца ляжаць толькi Чэсiкава шапка. А ў шапцы - жменi са дзве сунiц - панi старшынiсе...
1964 г.