Страница 20 из 30
Жулi зморшчылася. Яна ледзь трымалася, каб не заплакаць.
- Крыху белага парашку - i ўсё... А той, хто гэта зрабiў, будзе жыць шчаслiва - нiхто ж не ведае, хто ён!.. Хоць, мусiць, быў нядаўна сярод нас...
- Маўчыце! - папрасiла Жулi, умольна склаўшы рукi. Па твары ў яе цяклi слёзы.
Але камiсар ведаў, што робiць. Ён цiха, паволi вымаўляў слова за словам. Гульнёю гэта нельга было назваць - Мэгрэ аддаўся ёй сам. Вiною таму быў iдылiчны спакой гэтага вечара, якi так хваляваў душу, варта толькi было ўявiць сабе ў чатырох сценах кухнi каржакаватую Жарысаву постаць.
- У нябожчыка толькi адзiн сябар - я!.. Чалавек, якi б'ецца ў адзiноце, каб адкрыць праўду i перашкодзiць забойцу Жарыса быць шчаслiвым.
Жулi, не вытрымаўшы, рыдала - Мэгрэ гаварыў далей:
- А ўсе вакол маўчаць, усе хлусяць, так што мiжволi падумаеш, што ўсе ў нечым вiнаватыя, усе маюць дачыненне да злачынства!
- Гэта няпраўда! - крыкнула Жулi.
Вялiкi Луi, якi адчуваў сябе ўсё больш нiякавата, зноў налiў у абедзве шклянкi.
- Луi першы маўчыць, - зiрнуў на матроса камiсар.
Жулi паглядвала праз слёзы на брата, быццам працятая праўдай, якую яна толькi што пачула.
- А ён сёе-тое ведае... I нямала ведае... Можа, ён баiцца забойцы?.. Можа, яму ёсць чаго баяцца?..
- Луi! - крыкнула Жулi.
Луi сурова глядзеў некуды ўбок.
- Скажы, што гэта няпраўда, Луi!.. Ты чуеш?..
- Не ведаю я, чаму гэта камiсар...
Матрос узняўся - на месцы яму не сядзелася.
- Луi манiць больш за iншых! Запэўнiвае, што не знаёмы з нарвежцам, а сам яго ведае! Кажа, што не мае нiякiх спраў з мэрам, а я застаю яго ў доме гэтага мэра, калi ён лупцуе гаспадара...
На вуснах у катаржнiка з'явiлася ледзь прыкметная ўсмешка. Iнакш адрэагавала на гэтыя словы Жулi.
- Гэта праўда, Луi?
I, паколькi той не адказваў, схапiла яго за руку.
- Тады чаму ты не кажаш праўды?.. Ты ж не зрабiў нiчога благога, я ў гэтым упэўнена!..
Усхваляваны, ён вызвалiў руку. Магчыма, ён быў гатовы здацца. Мэгрэ не даў яму часу абдумацца.
- Хапiла б, можа, адной маленькай дэталi, адной малюпасенькай праўды, каб развалiлася ўся гэтая вежа хлуснi!..
Ды не! Нягледзячы на ўмольны позiрк сястры, Луi быццам скалануўся, усё роўна як скiдваў з сябе дробных, але злых ворагаў.
- Нiчога я не ведаю...
Адчуўшы, што брат нешта тоiць, Жулi спыталася:
- Чаму ты маўчыш?
- Я нiчога не ведаю...
- Камiсар кажа...
- Я нiчога не ведаю!..
- Паслухай, Луi! Я заўсёды верыла табе, ты гэта добра ведаеш! I абараняла цябе, нават перад капiтанам Жарысам...
Тут яна пачырванела, пашкадавала, пэўна, што сказала апошнiя словы, i спешна загаварыла зноў:
- Ты скажаш праўду, Луi! Я не магу так больш... Я не застануся больш адна ў гэтым доме!..
- Маўчы! - выдыхнуў Луi.
- Што ён павiнен сказаць вам, камiсар?
- Дзве рэчы. Па-першае, хто такi Марцiно. Па-другое, чаму мэр дазваляе лупцаваць сябе?..
- Чуеш, Луi? Гэта ж няцяжка.
- Я нiчога не ведаю...
Жулi пачала злавацца.
Агонь у печы гудзеў i гудзеў. Роўна цiкаў гадзiннiк, у медным маятнiку адбiвалася святло лямпы.
На гэтай чысцюткай кухнi сцiплага ранцье матрос здаваўся залiшне вялiзным, няўклюдным, грубым. Ён сядзеў, схiлiўшы галаву набок, плечы як звычайна былi перакошаныя, вялiзныя рукi не знаходзiлi сабе месца, позiрк бегаў i бегаў, не ведаў, на чым спынiцца.
- Трэба, каб ты сказаў!
- Няма чаго мне казаць...
Ён хацеў налiць сабе яшчэ, але Жулi схапiла графiн.
- Хопiць! Зноў нап'ешся!
Жулi была ўзнерваваная ўшчэнт. Яна цьмяна адчувала, наколькi важны можа быць гэты момант, i чаплялася за надзею, што ўсё стане ясна з аднаго слова.
- Луi... гэты чалавек... нарвежац... гэта ён хацеў купiць "Сэн-Мiшэль" i стаць тваiм гаспадаром, га?
Адказ быў хуткi i катэгарычны:
- Не!
- Тады хто ён? Яго нiколi не бачылi ў нас. Iншаземцы сюды не заязджаюць...
- Не ведаю...
Але сястра настойлiва напiрала на яго, з чыста жаночым пачуццём знаходзiла патрэбныя словы:
- Мэр цярпець цябе не мог... Праўда, што ты вячэраў сёння ў яго?
- Праўда...
Яна задрыжала ад нецярпення.
- Дык скажы мне тады хоць што-небудзь! Гэта неабходна, Луi! Або клянуся табе, што стану думаць...
Жулi недаказала. Знясiленая, разгубленая, яна апусцiла рукi, зiрнула роспачна на плеценае крэсла, пасля на печ, гадзiннiк, размаляваную кветкамi вазу...
- Ты паважаў капiтана, я гэта ведаю!.. Сто разоў гэта казаў, i калi вы пасварылiся, дык...
Яна адчула, што гэта трэба растлумачыць камiсару.
- Не падумайце толькi чаго-небудзь такога, пан камiсар! Брат паважаў капiтана... I той яго таксама... Толькi вось... Але няважна!.. Луi не можа саўладаць з сабою, калi ў яго заводзяцца грошы, адразу ж усё спускае... Капiтан ведаў, што iншы раз ён бярэ ў мяне грошы, якiя я ашчаджала патроху... Ну, i выгаворваў яму... Вось i ўсё!.. I калi ўрэшце забаранiў яму прыходзiць сюды, дык толькi таму, каб Луi не браў у мяне грошай!.. Але мне капiтан казаў, што па сутнасцi Луi - добры хлопец, хiба што з адным недахопам - слабым характарам...
- А Луi, мусiць, ведаў, - паволi сказаў Мэгрэ, - што, калi б Жарыс памёр, вы атрымалi б у спадчыну трыста тысяч!
Усё адбылося так iмгненна, што камiсар ледзь не апынуўся на падлозе. Луi навалiўся на яго, спрабуючы схапiць за горла. Жулi заенчыла з усяе сiлы.
Камiсару ўдалося схапiць на ляту руку Луi. Павольным, але моцным рухам ён вывернуў яе матросу за спiну i прахрыпеў:
- Прымi лапы!
Жулi, прыцiснуўшыся да сцяны i закрыўшы твар рукамi, рыдала, час ад часу слаба, няўцешна ўскрыкваючы:
- Божа мой! Божа мой!
- Будзеш ты гаварыць, Луi! - адчаканiў Мэгрэ, выпускаючы руку былога катаржнiка.
- Мне няма чаго сказаць.
- А калi я цябе арыштую?
- Арыштоўвай.
- Iдзi за мною.
Жулi ўскрыкнула:
- Пан камiсар, я прашу вас! Луi, кажы, што ведаеш, я заклiнаю цябе!
Яны ўжо стаялi каля зашклёных дзвярэй кухнi. Вялiкi Луi азiрнуўся. Твар у яго быў барвовы, вочы блiшчалi. Хочучы перадаць свае пачуццi, ён зрабiў нейкую грымасу, якую нельга апiсаць словамi, i працягнуў руку да пляча сястры.
- Жулi, клянуся табе...
- Не чапай мяне!..
Пасля кароткiх ваганняў ён ступiў у калiдор, азiрнуўся.
- Паслухай...
- Не! Не! Iдзi адсюль!
Пачуўшы гэта, ён пасунуўся ўслед за Мэгрэ, спынiўся на ганку, хацеў азiрнуцца яшчэ раз, але перасiлiў сябе. Дзверы за iмi зачынiлiся. Не прайшлi яны i некалькiх метраў, як дзверы адчынiлiся i на ганак выскачыла Жулi. Яна паклiкала:
- Луi!
Але было позна. Шквальны вецер быў такi, што мужчыны не пачулi яе.
Дождж умомант вымачыў iх дашчэнту, вецер, здалося, прадзьмуў наскрозь. Нiчога не было вiдаць, нават сцен шлюза. Раптам над iмi пачуўся голас:
- Гэта ты, Луi?
Гаварыў Ланэк, з борта шхуны. Ён пачуў крокi i высунуў галаву з люка. Пэўна, ён зразумеў, што матрос iшоў не адзiн, бо надта хутка сказаў па-брэтонску:
- Ускоквай на бак, i змываемся.
Мэгрэ зразумеў, але чакаў, бо не бачыў у цемрадзi, дзе пачынаецца i дзе канчаецца шхуна. Ён толькi няясна ўгадваў масiўную постаць Луi, яго мокрыя плечы, што блiшчалi пад дажджом.
Х. ТРОЕ СА ШХУНЫ
Вялiкi Луi зiрнуў на мора, якое ператварылася ў адну вялiзную чорную пляму, пасля ўпотайкi на Мэгрэ, пацiснуў плячыма i спытаўся ў камiсара:
- Падымецеся на борт?
Мэгрэ заўважыў, што Ланэк трымае нешта ў руках: гэта быў канец швартова. Угледзеўшыся, камiсар убачыў, як па берагавым кнехце слiзнуў, вяртаючыся на судна, трос. Значыць, трос быў проста накiнуты на кнехт, а абодва яго канцы былi замацаваны на палубе. Гэта дазваляла экiпажу "Сэн-Мiшэля" аддаць швартовы, не сыходзячы на бераг.
Камiсар ступiў на стрынгер, скочыў на палубу. Услед за iм - Луi.