Страница 37 из 61
— Ну добра! — сказаў крыху раззлаваны і вельмі па-крыўджаны Більба. — Вяртайцеся ў свае ўтульненькія каморы, я вас зноў зачыню, ды сядзіце там ціхутка, пакуль не прыдумаеце новы план — але ж наўрад ці я яшчэ калі здолею здабыць ключы. Зразумела, калі ўвогуле будзе жаданне іх здабываць.
На гэта пярэчыць не было чым, і гномы супакоіліся. Вядома ж, у рэшце рэшт яны зрабілі менавіта тое, што прапанаваў хобіт, бо відавочна немагчыма было знайсці шлях да верхніх заляў, прабіцца вонкі ды адчыніць замкнёную магіяй браму. I ў прахо-дах няма сэнсу бадзяцца ды буркацець, пакуль эльфы не заў-важаць ды не зловяць. Таму гномы пакраліся за хобітам да ніжэйшых кладовак. Мінулі дзверы, за якімі ачольца варты й дамараднік задаволена храпелі ды шчасліва ўсміхаліся адзін адному. Дарвініёнскае віно прыносіла глыбокія і захапляльныя сны. Відавочна, раніцай твар ачольцы меў іншы выраз, хоць Більба і пракраўся да яго ды добрасардэчна прывесіў ключы зноў да ягонай папругі.
— Хоць трошачкі дапаможа небараку пазбегнуць турботаў, — сказаў сам сабе спадар Торбінс. — Неблагі хлапец, і да вязняў ставіўся някепска. Дый эльфаў азадачу. Палічаць, пэўна, што гномы карысталіся вельмі моцнай магіяй, каб прайсці праз за-чыненыя дзверы ды знікнуць. Знікнуць! Варушыцца трэба спрыт-ней, каб гэткае атрымалася на самай справе!
Баліну даручылі назіраць за ачольцам ды дамараднікам і папярэдзіць, калі тыя пачнуць варушыцца. Астатнія рушылі ў суседні пакой, дзе і быў люк. Часу заставалася — драбок. Як Більба ведаў, хутка якім-небудзь эльфам загадаюць сысці й дапамагчы дамарадніку скінуць пустыя бочкі ў раку. Бочкі гэтыя ўжо пасталі ў чаканні шэрагамі пасярэдзіне пакою. Некаторыя былі з-пад віна, і ад тых карысці не было — паспрабуй адчыніць іх без грукату і шуму, а тым больш зноўку зачыніць! Але некаторыя былі з-пад яблыкаў ці алею, ці іншых рэчаў, што завозіліся ў каралеўскі палац.
Хутка адшукалі трынаццаць дастаткова прасторных бочак, у якіх змясціўся б гном. Гномы пазалазілі ў іх і адразу ж пачалі хвалявацца пра штуршкі ды біццё аб сценкі, хоць Більба і на-магаўся, як толькі мог (і як час дазволіў), каб знайсці ім салому і яшчэ што мяккае і запакаваць усіх як утульней. Нарэшце, дванаццаць гномаў былі запакаваныя па бочках. 3 Торынам давялося павазіцца, бо ніяк ён не мог прыладзіцца да сваёй бочкі, варушыўся, круціўся ды бурчэў, нібы вялізны сабака ў надта малой кануры. А Балін, які прыйшоў апошні, усё непакоіўся пра дзіркі для дыхання і заявіў, што задыхаецца, нават калі накрыўку на бочку не прымацавалі. Більба зрабіў, што мог, каб пазатыкаць усе дзіркі па баках бочак і прышпунтаваць накрыўкі най-ладнейшым чынам. I вось, нарэшце, застаўся адзін. Ён пабегаў яшчэ між бочак, папраўляючы тое-іншае і спадзеючыся (супраць уласнага ж глузду), што ўсё атрымаецца добра.
I ні на імгненне раней, чым трэба. Хвіліна ці дзве прайшлі, як Балінава накрыўка была прымацаваная, і пачуліся галасы, сталі бачныя водбліскі полымя ад паходняў. Некалькі эльфаў зайшлі ў пакой. Яны смяяліся, размаўлялі, жартавалі ды напявалі ўрыўкі з песень. Яны пакінулі святочнае баляванне ў адной з заляў і, зразумела, збіраліся вярнуцца да яго як мага хутчэй.
— Ну дзе ж стары Галіён, наш дамараднік? — сказаў адзін з іх. — Нешта я яго не бачыў за сталом. Яму трэба быць тут, каб паказаць нам, што рабіць.
— Раззлуюся, калі стары маруда спазніцца, — сказаў другі. — У мяне аніякага жадання валэндацца тут унізе, калі наверсе песні спяваюць!
— Ха-ха! — пачуўся крык. — Вось ён, злодзей стары, з галавой у келіху! У яго з сябрам ачольцам сваё прыватнае застолле!
— Трасі яго! Пабудзі яго! — закрычалі астатнія нецярпліва. Зусім Галіёну не падабалася, што яго трасуць ды будзяць, а яшчэ менш, што з яго смяюцца.
— Вы спазніліся, — прабурчэў ён. — Я тут чакаў вас, чакаў, пакуль вы спявалі, пілі ды танчылі, а на абавязкі свае забыліся. Чаму ж здзіўляцца, што я ад стомленасці і заснуў!
— Чаму ж здзіўляцца, — сказалі яны, — калі тлумачэнне стаіць побач на стале ў куфлі! Дай жа нам пачаставацца тваім сродкам ад стомы, атое мы тут і пападаем! А турэмшчыка будзіць не трэба. На яго зірнеш, і зразумела — з яго ўжо хопіць!
Потым эльфы глынулі яшчэ і раптам зрабіліся надта вясёлыя. Але ж розуму не страцілі.
— Галіён! — закрычалі яны. — Ці ж ты пачаў святкаваць надта рана і зусім мазгі твае затуманіліся? Ты тут паставіў паўнюткія бочкі замест пустых, калі меркаваць па цяжару.
— Вы працуйце, і ўсё! — прабурчэў дамараднік. — У руках лайдакоў усё падаецца цяжкім, няма тут чаму здзіўляцца. Менавіта гэтыя бочкі трэба паскідаць, і аніякія іншыя! Рабіце, што загадана!
— Ну добра, добра! — адказалі яны, штурхаючы бочкі да адчыненага люка. — Сам адкажаш, калі бочкі з найлепшым каралеўскім віном і алеем сплывуць па рацэ да Доўгага Возера — тамтэйшаму люду дармавы пачастунак!
Вось так яны спявалі, калі першы цабэрак, а за ім і астатнія з грукатам каціліся да цёмнай дзіркі ў падлозе і пасля добрага штуршка валіліся ў цёмную ваду ў некалькіх лакцях ад люка. Некаторыя былі пустыя, некаторыя — з гномамі, заціснутымі шчыльна і цесна, а падалі ўсе разам, адна за адной, бразгаючы ды грукочучы, бухаючы зверху на іншыя, пляскаючыся аб ваду, стукаючыся аб сценкі тунеля і адна аб другую і падскокваючы на плыні.
Якраз у гэты момант Більба і знайшоў слабое месца ў сваім плане. Верагодна, вы яго даўно ўжо заўважылі, ды пасмяяліся з яго. Але сумняюся, што вы і напалову так добра справіліся б на Більбавым месцы. Ну вядома, сам жа ён не сядзеў у бочцы, і ніхто не запакаваў бы яго, калі б і была магчымасць! Выглядала, быццам ён назаўсёды губляе сяброў (а бочкі з гномамі ўжо амаль усе пападалі ў цемру) і застаецца зусім адзін, прыйдзецца да самай смерці бадзяцца ды красці ў эльфійскіх пячорах. Бо нават калі ён і ўцячэ праз верхнюю браму, гэта не дапаможа зноў сустрэць гномаў. Ён не ведае шляху па зямлі да месца, дзе збі-раюць бочкі. А што станецца з гномамі без яго? Ён не меў часу распавесці гномам усё, што выведаў у каралеўскім палацы. I яны яму не казалі, што рабіць, калі лес закончыцца.
Пакуль такія думкі прабягалі, штурхаючыся, праз ягоную галаву, эльфы вельмі бадзёра ды весела заспявалі пра рачную браму. А некаторыя ўжо пайшлі цягнуць вяроўкі, каб узняць краты брамы й дазволіць цабэркам выплысці, як толькі ўсе апынуцца ў вадзе.
I вось самая апошняя бочка падкацілася да люка! 3 адчаю, не ведаючы, што ж рабіць, небарака Більба схапіўся за яе — дый быў скінуты разам з ёй. Плюх! Бухнуўся ён у ваду, у халодную, чорную ваду, а бочка — за ім.