Страница 31 из 61
— Што, ва ўсе бакі? I без канца? Кляты лес, што ж нам рабіць? Якая карысць была хобіту даручаць такое! — крычалі яны, нібыта хобіт вінаваты ў тым, што лес бясконцы. Што ім тыя мятлушкі. Гномы толькі раззлаваліся, калі хобіт распавёў пра свежы ветрык — самі ж яны не маглі ўскараскацца ды адчуць, бо былі надта цяжкія ды нязграбныя.
Гэтай ноччу даелі самыя апошнія крыхі ды абглодкі. А калі наступнай раніцай прачнуліся, першае, што адчулі, быў голад, які грыз страўнік нібы звер. Другім быў дождж. Там і сям кроплі высочваліся з лісцевай столі ды падалі на лясную падлогу. Дождж нагадаў толькі пра жудасную смагу, а наталіць яе аніякай магчымасці не было — паспрабуй напіцца, калі стаіш пад велізарным дубам ды чакаеш, што выпадковая кропля трапіць на язык. Адзіную добрую навіну нечакана падараваў Бамбур.
Той знянацку прачнуўся, сеў і пачухаў патыліцу. Ён не зразумеў ані дзе ён, ані чаму такі галодны, бо забыўся на ўсё, што здарылася ад гадзіны пачатку падарожжа той цудоўнай травеньскай раніцай — шмат, шмат дзён таму. Апошнім, што Бамбур памятаў, была вечарынка ў хобітавай нары, і доўга ён не жадаў верыць апавяданню пра ўсе прыгоды ды турботы, якія адбыліся з таго дня.
А калі пачуў, што і есці нічога не засталося, то сеў на зямлю ды заплакаў, бо адчуваў сябе надта слабым, аж каленкі дрыжэлі.
— Чаму ж я толькі прачнуўся, — жаліўся ён. — Я сніў такія цуды! Снілася, што іду па лесе, падобным да гэтага, толькі на шжным дрэве — паходні і ліхтарыкі на ніжніх галінах, вогнішчы на зямлі, светла, цудоўна, я трапляю на вялікае свята ды бясконцую гупянку. Там лясны кароль у кароне з залатога лісця, там спяваюць так весела, і не апісаць, не палічыць, што там толькі ядуць ды п'юць.
— I спрабаваць не варта, — сказаў Торын. — Калі пра іншае распавядаць не здольны, лепш маўчы. Ты і так нам, ветліва кажучы, жыццё не палегчыў. Калі б не прачнуўся, варта было б цябе пакінуць у лесе і далей сніць бязглуздыя сны. Пасля тыдняў скарочанага рацыёну цягнуць цябе — зусім не жарт.
Што заставалася рабіць? Мацней падперазаць пустыя жы-ваты, ускінуць на каркі пустыя мяхі ды валачыся зноў па сцежцы без надзеі нават святло пабачыць перад тым, як павалішся ды ногі працягнеш з галадухі. Так і шыбавалі ўвесь дзень, павольна і стомлена, а Бамбур усё лямантаваў, што ягоныя ногі больш яго не нясуць, і што жадае ён толькі пакласціся проста на зямлю ды заснуць.
— Не, дабрадзею, не! — казалі астатнія. — Няхай і тваім нагам дастанецца. Мы цябе ўжо дастаткова цягнулі.
Усё роўна раптам ён адмовіўся зрабіць хаця крок і ўлёгся на зямлю.
— Ідзіце далей, — сказаў ён, — калі жадаеце. А я застануся, засну і пабачу сны пра ежу, калі іншым чынам яе не здабыць. Спадзяюся, прачнуцца ўжо не давядзецца.
У гэты самы момант Балін, які ішоў крыху наперадзе, закрычаў: «Што там, зірніце! Здаецца мне, святло бліснула ў лесе!»
Усе зірнулі і заўважылі: далёка наперадзе быццам мільганула чырвоная іскрыначка. Спачатку адна, потым другая побач. Нават Бамбур ускочыў, і ўся кампанія памчала, ужо і не думаючы пра магчымых троляў ці гоблінаў. Святло было наперадзе па левую руку, і калі яны параўняліся, то ўбачылі, што гэта святло менавіта ад паходняў ды вогнішчаў пад дрэвамі, але даволі далёка ад сцежкі.
— Выглядае, быццам сны мае спраўдзіліся! — вохнуў Бам-бур, пыхаючы следам за астатнімі. Ён жадаў бегчы адразу да святла з самага пачатку, але астатнія добра памяталі загады чараў-ніка ды Беарна.
— 3 гулянкі дабра не будзе, калі да яе не дабярэшся жыўцом,
— сказаў Торын.
— Але без ежы мы жывымі не застанемся ў любым выпадку,
— сказаў Бамбур, і Більба ад усяго сэрца з ім пагадзіўся.
Спрачаліся доўга, меркаванні вагаліся, аднак нарэшце ўсё ж вырашылі даслаць парачку на разведку — каб падпаўзлі да вогнішчаў і даведаліся, што гэта такое і хто іх распаліў. Але не здолелі вырашыць, каму ісці, бо ніхто не прагауў згубіцца дый ніксші не вярнуцца да таварышаў. Нарэшце голад вырашыў за іх (а Бамбур увесь час апісваў, якія дзівосныя смакоты елі ў сне), і, нягаедзячы на папярэджанні, усе разам пакінулі сцежку ды рушылі ў лес.
Пасля доўгай паўзатні ды мітусні ад дрэва да дрэва гномы з хобітам дабраліся да паляны, на якой некалькі дрэваў былі паваленыя, а лясная падлога выраўнаваная і прыбраная. Там было шмат народу, з вьігляду відавочна эльфы, апранутыя ў зялёнае ды рудое. Яны сядзелі на гладкіх чурбачках, адпілаваных ад ствалоў паваленых дрэваў, вакол вогнішча, а на дрэвах былі пры-мацаваныя паходні. I што найцудоўней — усе яны елі, пілі і весела смяяліся.
Пах засмажанага мяса так падзейнічаў на гномаў, што, і словам не перамовіўшыся, яны разам папаўзлі ды пакраліся да эльфаў з адной думкай — ежа! Але як толькі першы крочыў у кола, усе агні, быццам праз якую магію, згаслі. Нехта пхнуў нагой югаішча, і тое рассыпалася дажджом бліскучых іскраў ды згасла. Гномы апынуліся ў паўнюткай цемры і адзін аднаго не магаі адшукаць — ва ўсялякім разе, вельмі доўгі час. Адчайна блукалі ў цемры, спатыкаліся аб паленні, біліся лбамі аб дрэвы, крычалі ды гукалі, пакуль усіх у лесе не перабудзілі на мілю навокал. Нарэшце, сабраліся ў купу і палічылі сябе навобмацак. Зразумела, да таго часу ўсе ўжо цалкам забыліся, у якім напрамку сцежка, так што згубіліся безнадзейна — ва ўсялякім выпадку, да святла.
Нічога не заставалася, як толькі сесці ды правесці ноч на месцы, бо яны нават не адважваліся памацаць зямлю ў пошуках аб'едкаў. Сядзелі няшмат часу, Більба толькі пачаў дзяўбці носам, калі Доры, чыя чарга надышла вартаваць, абвесціў гучным шэп-там: «Зноў з'явіліся агні, і нават больш за мінулы раз».
Усе паўскоквалі. I дакладна — зусім непадалёк ззялі й падміргвалі тузіны агеньчыкаў, і смех з размоваю чуліся добра. Гномы з хобітам папаўзлі да іх цугам, адзін за адным, каб кожны мог дакрануцца да спіны папярэдняга. Калі наблізіліся, Торын сказаў: «На гэты раз — аніякай бегатні! Нікому не варушыцца, пакуль не загадаю. Размаўляць з імі пойдзе спадар Торбінс. Яго яны не напалохаюцца («А я іх?» — падумаў Більба). У любым выпадку, спадзяюся, нічога дрэннага яму не ўчыняць».
Калі падпаўзлі да краю кола агнёў, Більба знянацку выішурхнулі наперад. Ён і пярсцёнак не паспеў насунуць, як, ледзь не ўпаўшы, крочыў акурат у самае святло ад паходняў ды вогнішча. I зноў дарма. Агні згаслі, і абвалілася паўнюткая цемра.
Раней нялёгка была сабрацца, цяпер жа нашмат цяжэй. Па-першае, не маглі знайсці хобіта. Кожны раз, калі лічылі сябе, атрымлівалася толькі трынаццаць. Гномы крычалі і клікалі: «Більба Торбінс! Хобіт! Кляты хобіт! Гэй, хобіт! Каб цябе, куды ж ты падзеўся?!»I іншыя рэчы такога ж кшталту. Адказу не пачулі.
Надзею зусім страцілі, калі Доры праз шчаслівы выпадак патрапіў на яго. У цемры Доры аб нешта спатыкнуўся. Думаў, бервяно, ажно — хобіт, які скруціўся калачыкам ды моцна спаў. Давялося досыць патрэсці, пакуль Більба прачнуўся, а прачнуўшыся, задаволены зусім не быў.
— Такі сон бачыў, — прабурчэў ён. — Усё пра абед, ды які!
— Сонца ды нябёсы! Дакладна як Бамбур, — сказалі гномы. — Калі ласка, не трэба пра абеды. 3 летуценных абедаў аніякай карысці. Нам, прынамсі.
— Яны — найлепшае, што магу здабыць у гэтым нячыстым месцы, — прамармытаў хобіт, калі клаўся спаць побач з гномамі, спадзеючыся пабачыць такі самы сон.
Але тое былі не апошнія агні ў лесе. Калі ноч састарэла і час ужо набліжаўся да ранішняга, Кілі, чыя чарга бьша вартаваць, пабудзіў усіх і сказаў:
— Непадалёк святло, і пры тым моцнае, сотні паходняў ды мноства вогнішчаў запаліліся раптам, напэўна, чарамі. I паслу-хайце толькі спевы ды музыку!
Паляжаўшы ды паслухаўшы нейкі час, зразумелі, што бараніцца спакусы падысці бліжэй ды зноў паспрабаваць знайсці ежу й дапамогу няма моцы. Зноў узняліся, але на гэты раз вынік быў цалкам катастрафічны. Святочная вячэра, як убачылі цяпер, была нашмат большая, чым раней, ды файная. Наперадзе доўгага шэрагу эльфаў сядзеў лясны кароль з лісцевай каронаю на залатых валасах, рыхтык з Бамбурава сну. Эльфы перадавалі кубкі з рук у рукі суседзям, некаторыя гралі на арфах, шмат спявалі. Эльфавы бліскучыя валасы былі перавітыя кветкамі, зялёныя і белыя камяні блішчэлі на каўнерах і папругах. I ў спевах, і ў тварах ззяла весялосць. Гучныя, чыстыя, звонкія былі песні — і тут якраз ў сярэдзіну свята крочыў Торын.