Страница 5 из 36
Раптам блiснуў прамень святла, i над ямай узвысiўся i засвяцiўся зеленаваты дым, праяснiўшыся трыма клубамi ў нерухомым паветры.
Гэты дым (слова "полымя", вiдаць, тут больш да месца) быў такi яркi, што цёмна-сiняе неба i бурая, сягаючыя аж да Чэртсi, пакрытая туманам пустка з адзiнокiмi соснамi раптам сталi здавацца зусiм чорнымi. У гэты ж момант пачулася нейкае слабае шыпенне.
На беразе ямы стаяла кучка людзей з белым сцягам, анямелых ад здранцвення; маленькiя чорныя сiлуэты вырысоўвалiся на фоне неба над чорнай зямлёю. Успышка зялёнага дыму асвяцiла на момант iх бледна-зеленаватыя твары.
Шыпенне перайшло спачатку ў глухое гудзенне, якое паступова стала моцным i бесперапынным; з ямы высунуўся гарбаты цень i мiльгануў прамень нейкага штучнага святла.
Языкi полымя, асляпляльны агонь перакiнулiся на кучку людзей. Здавалася, нябачны струмень ударыў па iх i ўспыхнуў белым ззяннем. Iмгненна яны ператварылiся ў жывыя факелы.
Пры святле гэтага пражорлiвага полымя я бачыў, як людзi хiсталiся i падалi, а тыя, што далей, ззаду, разбягалiся ў розныя бакi.
Я стаяў i глядзеў, яшчэ не поўнасцю разумеючы, што гэта па натоўпе ад аднаго да другога перабягае смерць. Я зразумеў толькi тое, што адбылося нешта незвычайнае. Амаль бясшумная асляпляльная ўспышка святла - i чалавек падае нiцма i ляжыць нерухома. Ад нябачнага полымя загаралiся сосны; патрэскваючы, успыхвала сухое жаўстазелле. Нават у далечы, каля Нэп-Хiла, запалымнелi дрэвы, платы, драўляныя забудовы.
Гэта вогненная смерць, гэты нябачны, непрадухiльны палаючы меч наносiў iмгненныя, меткiя ўдары. Калi ўспыхнула кустоўе, я зразумеў, што ён наблiжаецца да мяне, але ўцякаць, ратавацца я не мог: вельмi моцнае было здранцвенне. Я чуў гудзенне агню ў пясчаным кар'еры i раптоўна абарванае ржанне каня. Як быццам чыйсцi нябачны распалены палец рухаўся па пустыры памiж мною i марсiянамi, выкрэслiваючы вогненную крывую, i паўсюль кругом дымiлася i шыпела цёмная зямля. Штосьцi з грукатам упала воддаль, недзе злева, там, дзе выходзiць на пустку дарога да ўокiнгскай станцыi. Шыпенне i гул скончылiся, i чорны купалападобны прадмет паволi апусцiўся ў яму.
Гэта адбылося хутка; я ўсё яшчэ стаяў нерухома, уражаны i аслеплены бляскам агню. Калi б гэта смерць апiсала поўны круг, яна непазбежна ператварыла б у попел i мяне. Але яна слiзганула мiма i мяне "пашкадавала".
Навакольная цемната стала яшчэ больш страшнай i змрочнай. Узгоркаватая пустка здавалася чорнай, толькi палоска шашы шарэла пад цёмна-сiнiм небам. Людзi знiклi. Уверсе мiгацелi зоркi, а на захадзе свяцiлася бледная зеленаватая паласа. Вяршынi соснаў i стрэхi Хорсела выразна выступалi на вячэрнiм небе. Марсiяне i iх зброя былi нябачныя, толькi на тонкай мачце няспынна круцiлася люстра. Тлелi дрэвы, дзе-нiдзе дымiлася кустоўе, а ў нерухомым вячэрнiм паветры над дамамi каля станцыi Ўокiнг падымалiся слупы полымя.
Усё засталося гэткiм самым, як было, быццам i не пралятаў гэты вогненны смерч. Кучка чорных фiгурак з белым сцягам была знiшчана, але мне здавалася, што за ўвесь гэты вечар нiхто i не спрабаваў парушыць цiшыню. Раптам я зразумеў, што стаю тут, на цёмнай пустцы, адзiн, бездапаможны, безабаронны. Быццам штосьцi звалiлася на мяне... Страх!
Я з намаганнем павярнуўся i пабег, чапляючыся нагамi за верас. Страх, якi ахапiў мяне, быў не проста страхам. Гэта быў неўсвядомлены жах i перад марсiянамi, i перад запанаваўшымi навокал мяне цемрай i цiшынёй. Мужнасць пакiнула мяне, i я бег, усхлiпваючы, як дзiця. Баяўся азiрнуцца назад.
Помню, у мяне было такое адчуванне, што са мною хтосьцi гуляе, што вось цяпер, калi я ўжо амаль па-за небяспекай, таямнiчая смерць, iмгненная, як успышка агню, раптам выскачыць з цёмнай ямы, дзе ляжыць цылiндр, i знiшчыць мяне на месцы.
VI
ЦЕПЛАВЫ ПРАМЕНЬ НА ЧОБХЕМСКАЙ ДАРОЗЕ
Да цяперашняга часу яшчэ не раслумачана, якiм чынам марсiяне могуць усмерчваць людзей так хутка i так бясшумна. Многiя мяркуюць, што яны неяк канцэнтруюць iнтэнсiўную цеплату ў камеры, якая абсалютна не праводзiць цяпло. Гэту кандэнсаваную цеплату яны кiдаюць паралельнымi промнямi на той прадмет, якi яны абралi за цэль, пры дапамозе палiрованага парабалiчнага люстра з невядомага рэчыва, падобна да таго, як парабалiчнае люстра маяка адкiдвае снапы святла. Але нiхто не змог пераканальна гэта даказаць. Несумненна адно: тут дзейнiчаюць цеплавыя промнi. Усё, што толькi можа гарэць, ператвараецца ў языкi полымя пры iх судакрананнi; свiнец расцякаецца, як вадкасць; жалеза размякчаецца; шкло трэскаецца i плавiцца; а калi яны, гэтыя промнi, падаюць на ваду, яна iмгненна ператвараецца ў пару.
Гэтай ноччу каля сарака чалавек ляжалi пад зорамi паблiзу ямы, абгарэлыя i знявечаныя да непазнавальнасцi, i ўсю ноч пустка памiж Хорселам i Мэйбэры была бязлюдная i над ёю плыло зарыва.
У Чобхеме, Уокiнгу i Отэршоў, магчыма, у адзiн i той жа час даведалiся аб катастрофе. Ва Ўокiнгу лаўкi ўжо былi зачынены, калi гэта адбылося, i групы людзей, зацiкаўленых пачутым, iшлi па Хорселскiм мосце i па дарозе, акаймаванай дрэвамi, кiруючыся на пустку. Моладзь, скончыўшы дзённыя клопаты, выкарыстала гэту навiну, пэўна, як прапанову пайсцi пагуляць i пафлiртаваць. Вы можаце сабе ўявiць, якiм быў гул галасоў на цёмнай дарозе...
Ва Ўокiнгу толькi нямногiя ведалi, што цылiндр адкрыўся, хоць бедалага Гендэрсан адправiў пасыльнага на веласiпедзе ў паштовую кантору са спецыяльнай тэлеграмай для вячэрняй газеты.
Маладыя "двойкi" i "тройкi", выходзячы на адкрытае месца, бачылi людзей, якiя ўсхвалявана аб чымсьцi гаварылi i паглядалi ў бок пясчанага кар'ера на люстраное вярчэнне; хваляванне iх, несумненна, перадавалася новаму папаўненню.
А палове дзевятай, незадоўга да гiбелi дэлегацыi, каля ямы сабраўся чалавечы натоўп - чалавек трыста, калi не больш, не лiчачы тых, хто збочыў з дарогi, каб падысцi блiжэй да марсiянаў. Сярод iх былi тры палiсмены, да таго ж адзiн конны; яны старалiся, згодна iнструкцыям Стэнта, супакоiць натоўп i не падпускаць яго да цылiндра. Не абышлося, канешне, без пратэсту гарачых галоў, для якiх усякае зборышча з'яўляецца новай зачэпкай пашумець i пабалакаць.
Як толькi марсiяне паказалiся з свайго цылiндра, Стэнт i Оджылвi, папярэджваючы магчымасць сутыкнення, тэлеграфавалi з Хорсела ў казармы з просьбаю прыслаць салдатаў для таго, каб не дапусцiць насiлля з боку гэтых дзiўных iстотаў. Пасля гэтага яны вярнулiся на чале злашчаснай дэлегацыi. Людзi, якiя знаходзiлiся ў натоўпе, пасля апiсвалi iх смерць - яны бачылi тое ж самае, што i я: тры клубы зялёнага дыму, глухое гудзенне i ўспышкi полымя.
Аднак натоўпу гледачоў пагражала большая небяспека, чым мне. Iх выратаваў толькi пясчаны, парослы верасам пагорак, затрымаўшы частку цеплавых промняў. Калi б парабалiчнае люстра было паднята на некалькi ярдаў вышэй, не засталося б нiводнага жывога сведкi. Яны бачылi, як успыхваў агонь, як падалi людзi, як нябачная рука, запальваючы кустоўе, хутка наблiжалася да iх у прыцемках. Потым са свiстам, заглушыўшы гул з ямы, прамень блiснуў над iх галовамi; успыхнулi вершалiны букаў, акаймоўваючых дарогу; у блiжэйшым доме трэснулi цаглiны, разляцелiся шыбы, запалымнелi аконныя рамы i рухнула частка страхi.
Калi затрашчалi i загулi палаючыя дрэвы, ахоплены панiкай натоўп некалькi секундаў нерашуча таптаўся на месцы. На дарогу падалi iскры i недагаркi галля, кружылася вогненнае лiсце. Загаралiся капелюшы i спаднiцы. З пусткi даносiўся пранiзлiвы крык.
Крыкi i стогны злiвалiся ў аглушальны гул. Конны палiсмен, схапiўшыся рукамi за галаву, праскакаў сярод узбударажанага натоўпу, моцна крычучы.
- Яны iдуць! - крыкнуў жаночы голас, i, налягаючы на прысутных за спiной, людзi пачалi пракладваць сабе дарогу да Ўокiнга. Натоўп разбягаўся ўсляпую, як статак авечак. Там, дзе дарога станавiлася вузейшай i цямнейшай, памiж высокiмi насыпамi, адбылася адчайная даўка. Не абышлося без ахвяр: трое - дзве жанчыны i адзiн хлопчык - былi раздушаныя i затаптаныя; iх пакiнулi памiраць сярод цемры i страху.