Страница 3 из 36
Ён iмгненна звязаў з'яўленне цылiндра з выбухам на Марсе.
Думка пра iстоту ў цылiндры так моцна скаланула, што ён забыўся пра гарачыню i падышоў да цылiндра яшчэ блiжэй, каб памагчы адкруцiць накрыўку. На шчасце, нясцерпная гарачыня своечасова стрымала яго, i ён не апёкся. З хвiлiну пастаяў у нерашучасцi, пасля вылез з ямы i з усiх ног пусцiўся ў бок Уокiнга. Было ўжо а шостай гадзiне. Вучоны сустрэў фурмана i хацеў яму растлумачыць тое, што здарылася, але словы не вязалiся памiж сабою, да таго ж ён меў такi дзiкi выгляд - у яме згубiў капялюш, - што той як нi ў чым не бывала праехаў мiма. Гэтак жа няўдачлiва ён звярнуўся да карчмара, якi толькi што адчынiў дзверы карчмы каля Хорселскага маста. Той падумаў, што гэта вар'ят-самавольнiк i паспрабаваў быў зацягнуць яго ў распiвачную. Гэта крыху працверазiла Оджылвi, i, убачыўшы Гендэрсана, лонданскага журналiста, якi капаўся ў сваiм садку, ён аклiкнуў яго цераз плот, стараючыся гаварыць як мага выразна.
- Гендэрсан, - пачаў Оджылвi, - мiнулай ноччу вы бачылi падаючую зорку?
- Ну? Яна на Хорселскай пустцы.
- Божа мой! - усклiкнуў Гендэрсан. - Метэарыт! Гэта цiкава.
- Але гэта не просты метэарыт. Гэта цылiндр, штучны цылiндр. I ў iм штосьцi ёсць.
Гендэрсан разагнуў плечы, не выпускаючы з рук рыдлёўкi.
- Што-што? - перапытаў ён, будучы глухаваты на адно вуха.
Оджылвi расказаў усё, што бачыў. Гендэрсан нейкую хвiлiну думаў, разважаў. Потым кiнуў рыдлёўку, схапiў пiнжак i выйшаў на дарогу. Абодва спехам накiравалiся да метэарыта. Цылiндр ляжаў гэтак сама, як i раней. Гукаў знутры чуваць не было, а мiж накрыўкай i корпусам яго блiшчала тонкая металiчная нарэзка. Паветра то вырывалася, то з рэзкiм свiстам уцягвалася ў сярэдзiну.
Яны пачалi прыслухоўвацца, пастукалi палкай па слоi нагару i, не атрымаўшы адказу, вырашылi, што чалавек цi людзi, якiя знаходзяцца ўнутры, або страцiлi прытомнасць, або памерлi.
Зразумела, удвух яны нiчога не маглi зрабiць. Выкрыкнуўшы некалькi падбадзёрлiвых слоў i паабяцаўшы вярнуцца, яны паспяшалiся ў горад па дапамогу. Усхваляваныя i збянтэжаныя, запэцканыя пяском, яны беглi ў яркiм сонечным святле па вузкай вулiцы ў той раннi час, калi лавачнiкi здымаюць аканiцы вiтрынаў, а абывацелi расчыняюць вокны сваiх спальняў. Гендэрсан перш за ўсё адправiўся на чыгуначную станцыю, каб па тэлеграфе перадаць навiну ў Лондан. Газеты ўжо падрыхтавалi чытачоў да таго, каб пачуць гэту сенсацыйную навiну.
А восьмай гадзiне натоўп хлопчыкаў i разявакаў рушыў на пустку, каб паглядзець на "мерцвякоў з Марса". Такой была першая версiя гэтай падзеi. Я ўпершыню пачуў пра гэта ад свайго газетчыка каля чвэрцi дзевятай, выйшаўшы купiць нумар "Дэйлi кронiкл". Вядома, я быў крайне здзiўлены i неадкладна пайшоў цераз Отэршоў-брыдж да пясчанага кар'ера.
III
НА ХОРСЕЛСКАЙ ПУСТЦЫ
Каля вялiзнай ямы, дзе ляжаў цылiндр, я заспеў чалавек з дваццаць. Я ўжо гаварыў, якi выгляд меў гэты каласальны, зарыты ў зямлю снарад. Дзёран i жвiр вакол яго абгарэлi, як ад нечаканага выбуху. Вiдаць, полымя ўспыхнула ад удару цылiндра. Гендэрсана i Оджылвi там не было. Магчыма, яны вырашылi, што пакуль нiчога рабiць нельга, i пайшлi снедаць да Гендэрсана.
На краi ямы, стрыгучы нагамi, сядзелi чацвёра цi пяцёра хлапчукоў, яны балавалiся (пакуль я iх не спынiў), кiдаючы каменьчыкамi ў жудасную махiну. Затым, паслухаўшы мяне, яны пачалi гуляць у квача, бегаючы вакол дарослых.
Сярод прысутных былi два веласiпедысты, садоўнiк-падзёншчык, якога я тады-сяды наймаў, дзяўчына з дзiцём на руках, мяснiк Грэг са сваiм сынам, некалькi гулякаў i хлопчыкаў, што прыслугоўвалi ў гульнi ў гольф i звычайна сноўдалi каля станцыi. Гаворка была скупою. У той час у Англii нямногiя з простых людзей мелi ўяўленне пра астраномiю. Большасць назiральнiкаў спакойна глядзела на плоскую накрыўку цылiндра, якая знаходзiлася ў тым жа становiшчы, у якiм яе пакiнулi Оджылвi i Гендэрсан. Я думаю, што ўсе былi расчараваныя, убачыўшы замест абгарэлых целаў нерухомую грамадзiну цылiндра; многiя адпраўлялiся дамоў, замест iх прыходзiлi iншыя. Я спусцiўся ў яму, i мне падалося, што я адчуваю слабае ваганне пад нагамi. Накрыўка была нерухомая.
Толькi падышоўшы зусiм блiзка да цылiндра, я ўбачыў яго незвычайны выгляд. На першы погляд цылiндр здаваўся не больш дзiўным, чым перакулены экiпаж цi дрэва, якое ўпала на дарогу. Менш таго, - ён быў падобны на ржавы газавы рэзервуар, заглыблены ў зямлю. Толькi дасведчаны чалавек мог заўважыць, што шэры нагар на цылiндры быў простым вокiсам, што жаўтавата-белы метал, якi паблiскваў пад накрыўкай, меў незвычайнае адценне. Слова "пазазямны" большасцi людзей было незразумелае.
Я ўжо не сумняваўся, што цылiндр упаў з Марса, але не верылася, што ў iм знаходзiлася якая-небудзь жывая iстота. Я меркаваў, што развiнчванне адбываецца аўтаматычна. Нягледзячы на словы Оджылвi, я быў упэўнены, што на Марсе жывуць людзi. Мая фантазiя нарастала: магчыма, унутры знаходзiцца якi-небудзь манускрыпт; а цi зможам яго перакласцi, цi знойдзем там манеты, розныя рэчы? Аднак цылiндр быў занадта вялiкi для гэтага. Карцела паглядзець, што там унутры. Каля адзiнаццацi, бачачы, што нiчога асаблiвага не адбываецца, я вярнуўся дамоў у Мэйбэры. Але ўжо не мог займацца сваiмi абстрактнымi даследаваннямi.
Апоўднi пустка была непазнавальная. Раннi выпуск вячэрнiх газет узбударажыў увесь Лондан:
ПАСЛАННЕ З МАРСА
НЕБЫВАЛАЯ ПАДЗЕЯ ВА ЎОКIНГУ,
iнфармавалi загалоўкi буйным шрыфтам. Акрамя таго, тэлеграма Оджылвi Астранамiчнаму таварыству перапалохала ўсе брытанскiя абсерваторыi.
На дарозе ля пясчанай ямы стаялi паўдзюжыны брычак са станцыi, фаэтон з Чобхема, чыясьцi карэта, безлiч веласiпедыстаў. Нягледзячы на гарачы дзень, шмат народу прыйшло з Уокiнга i Чэртсi, так што сабраўся даволi вялiкi натоўп, было нават некалькi разадзетых дам.
Стаяла ўдушлiвая спякота; на небе нi хмурынкi, нi малейшага ветрыку, i цень можна было знайсцi толькi пад некаторымi соснамi. Верас ужо не гарэў, але раўнiна ледзь не да самага Отэршоў пачарнела i дымiлася. Прадпрымальны гаспадар бакалейнай лаўкi на Чобхемскай дарозе прыслаў свайго сына з ручной цялежкай, нагружанай зялёнымi яблыкамi i бутэлькамi з iмбiрным лiманадам.
Ступiўшы на край ямы, я ўбачыў у ёй групу людзей: Гендэрсана, Оджылвi i высокага сiвавалосага джэнтльмена (як я пасля даведаўся, гэта быў Стэнт, каралеўскi астраном); некалькi рабочых, узброеных рыдлёўкамi i кiркамi, стаялi тут жа. Стэнт выразна i гучна даваў указаннi. Ён узабраўся на накрыўку цылiндра, якая, мабыць, ужо астыла. Твар пачарнеў, градам кацiўся пот па лобе i шчоках: Стэнт яўна быў чымсьцi раздражнёны.
Большая частка цылiндра была адкопана, хоць нiжнi канец усё яшчэ быў у зямлi. У натоўпе вакол ямы Оджылвi ўбачыў мяне, паклiкаў i папрасiў схадзiць да лорда Хiлтана, гаспадара гэтага ўчастка.
Ён гаварыў, што працаваць перашкаджаюць хлапчукi i натоўп, якi ўсе большаў i большаў. Трэба адгарадзiцца ад людзей i адвесцi iх крыху далей. Ён сказаў мне, што з цылiндра даносiцца слабы шум i што рабочыя не змаглi адкруцiць накрыўку, бо не было за што ўхапiцца. Шум, якi даносiўся адтуль, прыглушваўся, магчыма, вельмi тоўстымi сценкамi цылiндра.
Я быў гатовы ахвотна выканаць яго просьбу, спадзеючыся такiм чынам апынуцца ў лiку прывiлеяваных гледачоў пры чаканым ускрыццi цылiндра. Лорда Хiлтана я не заспеў дома, але даведаўся, што яго чакаюць з Лондана шасцiгадзiнным цягнiком: так як было толькi чвэрць шостай, я зайшоў дамоў выпiць шклянку гарбаты, а пасля адправiўся на станцыю, каб перахапiць Хiлтана на дарозе.
IV
ЦЫЛIНДР АДКРЫВАЕЦЦА
Калi я вярнуўся на пустку, сонца ўжо садзiлася. Пастаянна прыбывалi людзi з Уокiнга, дамоў вярталiся толькi двое-трое. Натоўп вакол ямы ўсё павялiчваўся, чарнеючы на лiмонна-жоўтым фоне неба; сабралася за сто чалавек. Штосьцi крычалi; каля ямы адбывалася нейкая таўкатня. Мяне ахапiла трывожнае прадчуванне. Наблiзiўшыся, я пачуў голас Стэнта: