Страница 3 из 89
Не дужа высокі, але да таго ладны, што глядзець весела. Сядзіць на ім усё зграбна, падагнана. У двухсотрублёвым гарнітуры іншы так не выглядае, як гэты ў звычайнай шапцы, целагрэйцы, ватовых штанах і ботах. Такога хаця ў дзяружку зашый - усё адно фацэт.
Нічога ён супраць яго не меў: служыць, працаўнік, сябра не заложыць, на чужой спіне ў рай не палезе, а ўсё ж... Мо таму, што мінёру ўсё на свеце ўдавалася ў сто разоў лягчэй, чым яму, мо таму, што ён са шчаслівай лёгкасцю, гуляючы, заваёўваў усё, што ён, мічман, браў цяжкай працай. Нават сябрамі людзі яму рабіліся пасля першага слова, а то й пасля першай усмешкі.
Усмешка і праўда добрая. Кепскія людзі такой не выціснуць. І вочы адчайдушна-вясёлыя, цёмныя, злёгку міндалевідныя. І чуб хвалісты. Крыху выліцаваты, але вакол рота ніжэй гэтых скул такая цвёрдая прыгожая гульня мускулаў, што скул гэтых і не заўважаеш.
Адсюль, пэўна, і насцярожанасць. Адчуванне, што каб давялося сядзець за адной партай, танцаваць на адной пляцоўцы і ўсё такое - гэты гуляючы ўзяў бы верх. Ужо не кажучы пра тое ягонае маляванне. Шмат у якіх сяброў, дый у камандзіраў многіх напісаныя ім партрэты. Дужа жывыя, толькі што не гавораць, і - гэта мічману здавалася містыкай -падобныя з арыгіналам, як два кітайцы адзін на аднаго.
- Гляньце, агні цягнуцца да выхаду з бухты, - сказаў
Каня.
- Ну.
- Вясёлкавы які арэол вакол кожнага агня! Ле-едзь прыкметны. А колерам. вось зімой такое кола вакол поўні бывае.
Мічману стала ніякавата і нават крыху сорамна.
- Агні як агні, - сказаў ён. Бадай што пад вечар будзе вецер. Са снегам.
Тут жа ён не пахваліў сябе за сухі тон.
- Чаго ж гэта ты, Анатоль, не спіш?
- Не спіцца нешта.
Ён усміхнуўся так прасветлена і шчасліва, што Дубавец зразумеў: бясссонніца тут і не з'яўлялася. Матросу перашкаджала спаць нейкая вялізная радасць, нейкае лікаванне, што аж распірала яго. І радасць гэтая была з тых, якімі абавязкова неабходна падзяліцца, як бывае неабходна падзяліцца горам. Мічман разумеў гэтую патрэбу ў чужой зацікаўленасці, хаця сам ніколі на такое не пайшоў бы.
- Пра дзяўчыну задумаўся? - штучна ўдаўшы гэтую зацікаўленасць, спытаў Сцяпан.
Матрос толькі яшчэ шырэй усміхнуўся, непрыкметна схіліўшы галаву.
"Чаму гэта людзі, калі яны шчаслівыя, усміхаюцца заўсёды дурнавата, - падумаў мічман. - Вось і гэты. Хаця, што з яго ўзяць? Юнак яшчэ. Амаль дзіця. Я ў яго гады ўжо дзевяць год адплаваў"
Ён забыў, што ягонае "плаванне" пачалося, мякка кажучы, супраціўна натуры і здароваму чалавечаму сэнсу.
- І добрая хаця дзяўчына? - ён задаваў пытанні толькі таму, што работы ўсё адно яшчэ не было. - Дзе пазнаёміліся хаця?
- Ды вы ж сведкам былі... Хаця не. Вы тады ў водпуску былі. Гэта падчас таго лістападаўскага выхаду, калі хворых з Рагвольда здымалі.
- Казалі мне нешта такое. Я тады на поўдні ўпершыню быў. У Сачах... Ну.
Анатоль закурыў.
- Мы ўжо назад тады вярталіся. Радаваліся, вось-вось база, а там і горад. Драіліся, прасаваліся, усё такое. І раптам загад: ісці на востраў, зняць і даставіць хворых. Ведаеце, як пасыплюцца ўжо няшчасці - падстаўляй торбу. Усе злыя. Камандзір маўчыць. Галоўны мінёр чорта прыпамінае.
"Ясна чаму, - адзначыў мічман. - Раней ён, бывала, у выпадку чаго і матам мог. Я гэта до-обра памятаю. Завязаў, бо аднойчы ўпрыцемку не разабраў, дый пусціў да мамы не таго, каго трэба. Нічога добрага з гэтага для яго не атрымалася".
А ў голас сказаў:
- То што?
- Лаяўся больш так, прывычка... Таму што справы былі сур'ёзныя. Матарыста аднаго з кавасакі кінула хваляй - клетку грудную памяла. Ну і жанчына: цяжкі выпадак апендыцьпу... Добра, пайшлі. А тут не мора - вадзяное пекла: ваду нясе, пену з валоў зрывае. Дыхаць амаль немагчыма, не паветра, а ледзяны перасолены суп.
"Бач ты, паезію развёў, - з іроніяй падумаў Дубавец, напэўна, цябе, пяюна, бабы слухаць любяць".
- Падыходзіць наш 'Тайфун" да месца высадкі, і мы ўсе бачым: не толькі караблю - шлюпцы падысці да берага не ўдасца, такі накат. Валы б'юць, назад са скал сплываюць. Зялёныя, каламутныя, шкляныя. А там чакаюць. Паміраюць, можа. Тады старлей вырашыў: няхай двох са шлюпак дабіраюцца да берага проста так.
- Ножкамі? - спытаў мічман.
- Гэ-э, ножкамі. Дзе ножкамі, а дзе й турманам. Таму што як нападдасць хваля, як адвесіць ляшча ў кармавы абвод, дык пасля хоць месяц задраты бегай. Ад трусоў і то балюча.
У абодвух былі іранічныя твары, ды і ў словах гучала іронія. Гаварыць аб такіх звычайных рэчах, калі небяспека мінула і забылася, было чамусьці сорамна.
- Пакуль да берага ракам далезлі - выгляд у нас быў, нібы нас праз земнаснарад прапусцілі. А назад яшчэ горш. Нясём іх на руках. Ну, ясна, кожны канцом абвязаўся, так што цягнуць. І то, пакуль дабраліся, насёрбаўся я салоных гуркоў па глотку і яшчэ вышэй. І, верыце, таварыш мічман, сіняк ад шыі да кіля цэлы месяц не сходзіў.
- Марна. Гэта ж не кожны дзень такое, - сказаў Сцяпан. -Запомні першы запавет падначаленага: с. на берасцень, не будуць біць кожны дзень.
Каня ўсміхнуўся і раптам сказаў, нібы прызнаваўся:
- Я ж амаль не магу, калі вада ледзяная. Іншы плыве, і нічога, а ў мяне адразу сутаргі. І такія, што ўзвыў бы, як шэры на каляды. І ногі, і рукі, і ўсё...
- А дзяўчына?
- Ну, даставілі мы іх на карабель. Я й не разгледзеў яе амаль. Веі толькі. Цень на палову шчакі. А потым яна мне ліст напісала з падзякай. Я адказаў.
- Сустракаліся?
- Ды разы тры.
- І як, цікава ёй з табою?
- Думаю - так. А пра мяне й казаць няма чаго. Асвета мая крыху падкачала - нічога, дацягну. Мне ж дваццаць два толькі.
"Усё яшчэ наперадзе, - падумаў мічман. - І тут табе, малец, сто ачкоў дадзена перад іншымі. Што ж, памагай бог".
- Харошая жанчынка. Засмяецца, дык і ў мяне ад смеху ўсё нутро хвалюецца. Я, таварыш мічман, каб убачыў што нехта яе пакрыўдзіў, я б таму свінюку за гэта такога чуба даў, што ён бы лысы з бальніцы выйшаў. І то - толькі праз месяц. Дужа добры чалавек. І ведае шмат, хаця тут чаго ж здзіўляцца. Метэаролаг... Станцыя іхняя на Рагвольдзе.
Невядома чаму, але Дубавец раптам адчуў сябе так, нібы нехта выліў яму за шкірку спачатку конаўку гарачай, а пасля конаўку ледзяной вады. Усёй падсвядомасцю ён быў ужо ўпэўнены ў адказе, нейкім невядомым інстынктам ведаў яго і ўсё ж спытаў, не мог не спытаць:
- Ну, а завуць як?
- Яўгенія... Жэня... Аўгіння па-нашаму... Антонаўна.
Нешта апусцілася ўнутры ў Дубаўца. Адчуваючы
незямны, нечалавечы холад і пустату, але ўсё яшчэ без надзеі спадзеючыся на нешта, ён глуха сказаў:
- Метэаролаг з Рагвольда... Т-так... Прозвішча часам не Арсенцева?
- Угу. А вы што, ведаеце яе?
- Здаецца, не ведаю. Але чуў неяк... Так, здаецца, я пра яе калісьці нешта чуў.
Ён хацеў сказаць яшчэ штосьці, і ён баяўся сказаць, баяўся, што сарвецца, зарыкае ад ярасці і болю.
Выручылі яго званы гучнага бою. Яны крычалі нібы не над тральшчыкам, не над свінцовай бухтай, над якой бляднела перадсвітанне, не над рабрыстымі голымі сопкамі, а нібыта ў вушах, у грудзях, у галаве.
Час было брацца за справу. Уваходзіць у гэты тлумны, пахмурны, абрыдлівы і, аднак, будзённы, калі не лічыць болю, дзень. Самы для яго пракляты з усіх дзён, якія былі калі-небудзь і будуць.
Павольна цурчала за кармой тральшчыка густая, масляная вада. Скупавата свяціла праз тонкія, але частыя аблокі сонца, што яшчэ амаль не давала цеплыні. Хвалі ў яго слабым, рассеяным ззянні здаваліся зялёнымі.
З левага борта, вельмі далёка, можна было заўважыць яшчэ некалькі тральшчыкаў, якія скарадзілі мора. Там, калі глянуць дакладна ў напрамку на норд у моцны марскі бінокль, далёка за тральшчыкамі можна было заўважыць шэрую палоску: аблокі, што ляжалі над высокімі сопкамі нябачнага адсюль берага.
Справа, з зюйдавага боку - караблі ішлі курсам "ост", -быў відзён тральшчык-напарнік. Толькі ён ішоў марысцее "Тайфуна", быў далей за яго ад берага.