Страница 17 из 49
Ён бачыў, што і тыя, за сталом, заўважылі гэта. Грабоўскі заскроб шчаку кончыкамі пальцаў, і ў голасе яго адчулася небывалае здзіўленне:
- М-да.
- М-да, - у тон яму, але з’едліва прадягнуў Моршч.
- Пажартавалі, - сказаў Грабоўскі.
Запанавала маўчанне. Пасля Моршч рэзка кінуў:
- Так, пажартавалі. Бачыце цяпер ці не? Права на казку прадалі, а гэты чакаў - і дачакаўся. Я ж казаў, што вы застанецеся ў дурнях нават і з практычнага боку.
I з’едліва:
- Вялікі сэрцазнаўда, рэжысёр. Не мог душы гэтай дзяўчыны разгледзець. A гэты, паэцік даверлівы, ёлуп у сардэчных справах -гэты разгледзеў. Варта было, бо гэта... ах, якая дзяўчына! “Купілі“ што называецца чалавека, зрабілі яму горш сваім неразумным.жартам. Над кім, пытаюся я вас, будзе цяпер Мінск смяяцца, га?
Грабоўскі пачырванеў. Сядзеў, не зводзячы вачэй з танцуючай пары, на якую многія ў рэстаране пазіралі цяпер з адкрытым захапленнем.
- А глядзіць як, - сказаў ён, - вось каб на мяне...
- Рылам не выйшаў, - падкалоў крытык. - Не для цябе кармушку ставілі.
Калі яны адыходзілі з рэстарана, Грабоўскі спыніў Моршча і вельмі ціха сказаў яму:
- Даруй, Вінцук, я быў дурань і, шчыра кажу, свіння. Хочаш, я папрашу прабачэння ў Касачэўскага.
- Нашто? - прагудзеў Моршч. - Ты ж ім горш зрабіў. I не лезь ты да іх, ім зараз і без нашых храп добра.
Грабоўскі прамаўчаў і толькі пасля сказаў ціха і ўпэўнена:
- Т рэба верыць.
А Марыя і Лявон даўно ўжо ішлі па беразе мора ўсё далей ад горада. Маўчалі. Ён проста трымаў яе пад руку і ішоў далей і далей ля гэтага мора, што слаба ўздыхала пад бледным паўночным небам.
Т олькі пасля сказаў:
- Дзякуй яму, гэтаму дурню.
- Дзякуй гэтаму “Лятучаму Галандцу“, - сказала яна. - Такія вялікія гарады і так губляюцца ў іх людзі. І вось з карабля-прывіду прыйшоў ліст. Добрыя-добрыя старыя начоўкі.
- Вы зусім не такая сёння, - ціха сказаў ён. - Вы такая пакорлівая лёсу, і гэтаму небу, і мору.
- Т ак, - сказала яна. - Можна хоць тут апусціць рукі, адчуваць сябе звычайнай, слабай дзяўчынай.
Касачэўскі павярнуўся да яе, да любых стомленых вачэй у зорным сяйве небагатага неба.
- Марыя, - цвёрда і любоўна сказаў ён. - Мне не хочацца расставацца з вамі, Марыя. Мы ведаем адно аднаго не тры дні, а трыста год. !сці другой вуліцай, не ведаць вас, забыць пра вас - гэта будзе няшчасцем.
Яна ў адказ апусціла веі і ледзь чутна абапёрлася на яго руку.
Непрыкметна ўздыхала спакойнае мора, коцячы з глыбінь на пясок ашчапкі янтарнага палаца, разбітага некалі з-за першага на зямлі моцнага кахання. У бірузовым тумане, у лёгкім вэлюме, што ўкрываў сонныя воды, імчаліся недзе ў моры караблі-прывіды.
Ідылія ў духу Вато
Прыгожы парк, які любіў Вато... М. Багдановіч
Кіпяць жаданні. І няма жаданняў: Як вогнішча пад восеньскім дажджом. М. Заранка
Падала лісце.
Часам пад парывамі ветру лісты асыпаліся тысячамі, і тады нават у паветры чуўся іх шолах. А потым вецер сціхаў і лісты пачыналі падаць па адным.
А зямля паміж дрэвамі шапацела звонка і настойліва; раптам нехта нябачны пачынаў пятляць па апалай лістоце, уздымаючы ў паветра чырвоныя, жоўтыя, зялёныя з лімоннымі пражылкамі лісты.
У гэты празрысты кастрычніцкі дзень Архангельскае здавалася пакінутым, як дача з забітымі вокнамі.
Людзей не было. Была цішыня і закінутасць.
Маладая пара, якая сышла з аўтобуса, не спяшаючыся, увайшла ў парк.
- Што гэта ты з босай галавой? - быццам упершыню заўважыўшы, сказала дзяўчына.
Ён адмаўчаўся. Ішоў поруч з ёю вельмі прамы, глядзеў на свет халоднымі зеленаватымі вачыма. Светлыя бровы насуплены, вялікі рот сціснуты нават занадта характэрна.
Трохі пляскатым носам, жаўтавата-смуглай скурай, буйнай грывай каштанавых валасоў ён вельмі нагадваў льва. І не таго льва, абавязак якога гойсаць па пустыні, а таго, якога аблыталі цянётамі і вось-вось унясуць у клетку.
Т аму што на гэтым разумным твары быў дзіўны выраз насцярожанасці, чакання і яшчэ чагосьці.
Добры сэрцазнаўца сказаў бы, што гэта выраз заўсёднай і за-каранелай тугі. А яна была птушка-весялушка, маленькая, разумнень-кая. Скура малочна-белая, валасы занадта жорсткія і цяжкія. Затое вочы былі дзівосныя: вялізарныя, чорныя, з глыбокім бляскам.
Гэтыя двое трымаліся занадта цёпла для брата і сястры, занадта разважна для каханкаў, занадта ўважліва для мужа і жонкі.
Яны апынуліся на ўнутраным двары зачыненага музея, дзе мармуровы Ахіл з манерна-адчыйным тварам трымаў паміраючага Патрокла.
Яны не заўважылі гэтай манернасці і прынялі яе сур’ёзна. Як усім людзям, занадта перапоўненым сабою, ім здавалася, што іншыя таксама адчуваць глыбока і моцна. Нават самотная старая, што дрэмле ў шэзлонгу на тэрасе, нават гэты мармуровы Ахіл.
- Яго знявечылі. Ён зусім не Патрокл, а прыгонны, - сказала
яна.
- Так, - згадзіўся ён, - гэты хлопец хацеў будаваць, а яго прымушалі аўсянку сабакам варыць.
- Што ты, ён музыка, - запярэчыла яна, - бычыш, якія пальцы. А наконт аўсянкі твая праўда.
Яны ішлі суцэльным тунелем, які спускаўся ўніз, да грота. І раптам яна з перарывістым уздыхам прыпала да яго.
- Любы, - сказала яна, - мы адны. Як добра!
І падалася да яго з закрытымі вачыма, уся пасур’ёзнеўшы тварам.
Ён цалаваў яе, спачатку стрымана, потым усё больш моцна, усё больш пяшчотна.
Прахожы з тоўстым партфелем у руках адарваў іх ад гэтага карыснага занятку. Прайшоў, пачырванеўшы патыліцай, пакруціў галавой.
- Ну і ну. Р-распусціўся народ.
Яна паглядзела яму ўслед і ціха сказала спадарожніку:
- У яго партфель з мамантавай скуры.
Спадарожнік засмяяўся. Абое пайшлі далей і хутка выйшлі на балюстраду. Безудзельна глядзелі на іх твары мармуровых багоў і герояў. Вільготна зелянеў пад нагамі партэр.
Вусны дзяўчыны раптам склаліся ў манерную ўсмешку:
- У мяне няма рэшпекту да такіх пагулянак. І супірант мой нешта маўклівы. Зусім, відаць, не кахае.
Ён, здавалася, не чуў. І яна зразумела: нешта не дазваляе яму жартаваць.
- Раскажы хаця, як твае справы. Шэсць... не, нават дзевяць год мы не бачыліся, - спытала яна.
- Так. З пяцьдзесят першага.
- І што ты робіш?
- Даганяю. Часу мала. Я і тады зрабіў памылку, што пайшоў ва універсітэт. Я ж любіў жывапіс больш за ўсё. А думаў, што будзе больш карысці.
- Чым займаўся гэтыя гады?
Ён усміхнуўся:
- Жыццё вывучаў. Усялякае было. Спачатку на шахтах прадаваў, потым... Ды гэта цябе не павінна цікавіць.
Твар яго перасмыкнуўся, але дзяўчына, здавалася, не заўва-
жыла.
- Мне дваццаць сем, а я амаль нічога не зрабіў. Зараз вось партрэт маді скончу, а потым ёсць у мяне задума. Гістарычная. Іван Вецер, здраджаны сябрам.
Яна ўважліва паглядзела на яго.
- Гэта ў паўстанні?
- Так. Разумееш, здорава павінна атрымацца. Пястрыцкі ў парчы і гэты, пасінелы на снягу. Ядловец такі, разумееш, дымчата-зялёны, неба цяжкае.
- Т ак, - сказала яна, - гэта было гістарычнае свінства: гарматы супрадь бяззбройных... - правяла позіркам па голых мурмуровых фігурах і неяк нават паспешліва сказала: - Бр-р, як ім холадна.
Абое збеглі па прыступках уніз, і тут, у алеі, каля грота Кадярыны, яна зноў прытулілася да яго.
- Пацалуй мяне.
- Не магу, - сказаў ён, - надта ўжо гэтая баба зайздросна глядзіць. Сурочыць, бадай што...
- Не жартуй.
- Ды я і не жартую. Проста небяспечна мне быць з табою. І табе... таксама.
Яна апусціла вочы ўніз. Лімонныя, барвяныя, іржава-чырво-ныя лісты клёнаў стракатай мазаікай ляжалі на зямлі. Дзяўчына нагнулася і стала збірадь іх. Хлопец дапамагаў.
- Ты дзе спынілася?
- У сваякоў. Станцыя па Яраслаўскай дарозе.
- Ведала, што я тут?