Страница 9 из 10
Im holi bəmış qıləy joqo təəsir baxşəy. Ləpə hıtə bəpeştə ıştə cəmi onomonə konım, ıştə kəy mehkəm karde bo peşonəm noy, bo dute iyən bo nəccorəti karde dəqınim. Bo borutono yeşiq iyən kisəm hozı karde. Bımədə məğsədım boruti bə hisson poə-poə karde be. Çunki ha curi bedə bıbu əy çı tələf beku xandi kardənin bim. Hiç nıbu həmə çımı daso benışu. Bı koy de təxmini dı həftəm vaxt sərf karde. Çımı borut tosə sadı çıl qirvankə be. Əvım tosə sa bə co-co kisonım purkarde. Imonım çı bandi de hiç curi rutubət nıvində vırədəm niyo karde. Çı piyə vaxtədə bo pəydo kardeyo nişononım noy, əmo çı tar əbıə boruti ki, hiç tarsimi nıbeku əvım dəçəy çəlləqi çəy əbıə vırədə zir-zəmin nom doə vırədəm noy.
Bı vaxtonədə ha ruj çı i kərəsə bəkam nıbu cəzirədə həyvon be-nıbeyo yaən beyədə bo şiko kardeyo nəvedəbim. Çı joqo nəvə vaxton iminə səfədə cəzirədə kujbız be kəşfım karde. Iminə kərədə tonikuş balə əbıə qıləymi cıvonə kujbızım jəy. Çəy nənə qıneyədə baləş nıtıləy, bə jə bızi nez oməym ıştə duşi piyom noy bə kə bardeyədə bızə balə bəçımı dum tıledəbe. Çı perçini toniku bızım bə zəmin noy. Bızə baləm bə das peqəte bə som dənoy. Əy yol karde dasədə qordıne piyəym, şıtədi be qoroş ım mumkun nıbe. Bə çəy qoroşən bo bıreyo məcbur bim. Çı dı həyvoni qujd ve vaxt mınış qordıniy. Çunki ve de ğənoəti hardəbim. Mumkun bə ğədərədə ıştə azuğə, xısusən nuni oqəteyo ve hərəkət kardəbim.
Tojə binoədə çok-çokili vırə-bəvırə bə bəpeştə dəvordıne nızınə konədə qıləyən piç yaən bo otəş sənoyo qıləy kiyədul tumo karde lozim be. Həmçinin çı ezımi ehtiyotı qəteyən ve lozim be. Imoni həmə çoknə vindem, çı zir-zəmini yol karde, boştəno rohətə şeroyit duz karde, həmə peşo qəpjəninim. Əmo hələlığ ıştəku, bə vaxtədə çımı zehnədə bə əməl omə, fikonku bəs kardem pidə.
VII fəsil. Çe Robinzoni təğvim. Iştə kəy duz karde
Çımı cəzirədə jiyə da-donzəminici ruji çoknə bedə bıbu bə rujon ğeyd karde fik dəşim. Əqəm joqom kardə nəbəy bəvədə sıxan ni ki, çı vaxti hisobi qin əkəym.
Bıçimi qoroşən qıləymi joqo şe tumo karde: dıqlə sırafə ço kıncə şəlmonım bıriy. Əvonım toşəy, çərpozım bə iyəndı mehkəm karde; sahilədə, dıyo mıni bə kəno bekardə nuktədə bə zəminım ekuyəy, çəy piyo de yolə hərfon ımonım nıvışte: «Mı sıftə kərə bı cəzirə sentyabri 30-də 1659-ci sorədə beşim».
Çə rujiku dəqınim çı xaci piyo ha ruj qıləy qədə xəttım kəşəy, çı har şəş xətti bəpeştə omə xətti itkə doroz kəşedəbim.
Imən çı yəkşanbə ruji zıneyobe. Həmçininən çı manqon iminə rujon həniyən doroz kəşedəbim. De joqo rujon, hafton iyən manqon nişon doə təğvimım duzkarde.
Çımı bə qəmi kardə yonzə səfə vaxtədə ıştə vardə şeyon bəpe aşmardeyədə qədə şeyonım bəşımə yod vardəni. Im şeyon har çanə ğeymətin nıbunən, əmo ımrəş vote lozime ki, bo çımı koyo ve ğeymətin bin. Məsələn çı kapitani iyən çəy muavini utoğədə ğələm, ğələmə tık, koğəz, dı-se qılə kompas, kali astranomiya aləton (əvecon) qıləy durben çı coğrafiyə xəritə iyən çı qəmi məcmuəm pəydo kardəbe. Çımon qərək be nızne-nızne bə har ehtimoliyo bə har sundoxım qıləy noəbe vardəmbe. Ğəyzi bımon portikizə zıvonədə çan kitobonən hesbin ki, əvonımən vardəbe. Çəmə qəmiyədə çı dıqlə kıtı iyən qıləy sıpə be bəşımə yod vardəninim. Vırəş omeyədə çımon cəzirədə əbıə məroğine tarixikuən votəninim. Kıtıonım bə kəno de təjim vardəbe. Əmo sıpə çı iminə səfədə tosə mıni vinde ıştənış çı qəmiyo bə dıyo şodoy sinovış harde dımı bə kəno oməy. Əv de soron bəmı bəfoş karde; dımı bənəy qıləy insoni qardəbe, çı insoniku fərğış bezıvonətiyədəbe. Ah, əqəm sıxan kardeş zınəbəy!.. Çiç bıkəy ki, jimoni bəyış ım ğobiliyyət doənıbe.
Bənə çımı votəy bo nıvışteyo cəmi lozim əbıə şeyonım çı qəmiyo vardəbe. Imoni çanə bıvotoş de ğənoəti oko vardəbim. Çanə ki, mırəkkəb hesbe bəçımı sə çiç oməbe əvoni de ləyoğəti nıvıştəbim. Mırəkkəb tumo karde, əy de qıləy co şe əvəz karde bə sə varde nıznemku, əhvoloti kuto kardənin bim.
Cəmi çımonku iborət bə qıləy joqo yolə ehtiyot molik əbıə holədəm, iqlə mırəkkəb niy; ləpotkə, taştə iyən co joqo bə di təsərrufati oid şeyonımən rəsedənıbe.
Toğ-darzənımən nıbe. Olətım nıbeyən, əmo bə rəy bə beolətəti pemujiyəym. Çunki ım anən yolə ehtiyoc hıbe.
Çı alət nıbeku çımı cəmi kon hoso şedəbin iyən ve de zəhməti bə sə omedəbin. Çımı kəy ətrofədə əbıə perçin bə i sor təmom be. Vişədə yolə sundonım bıriy, çəvonədəm puə (pojə) hozı karde, bə çodo kırneyo vaxt lozim be. Puon anə qon bin ki, ha səfədə əncəx iqlə peqəte zındəbim. Gıləy puə toşe bə kə varde dı ruj dəkəşdəbe, seminə rujiyən bə zəmin ekuə bedəbe. Im oxoynə koy vindeyo sıftədə qıləy çuə poə oko vardəbim. Peşonə vaxtonədə çı qəmiyom vardə osınə manivelə bəmış koməq karde. Dəmandim çı çuə poə əvəzədə əy oko doye. Imiyən çımı koş anən hosonış nıkarde; puə ekuye bomono həməysə çətin be. Əmo az çimiku mutəəssir bənin bim? Be bəyən ıştə vaxti sərf kardə məşğələm nıbeku, bə cəzirə beşe ğəyzi şiko kardemən koy nıbe. Im koyən ha ruj kam ve muntəzəm vindəbim.
Həni ıştə kəm təsvir karde. Çımı kə çı bandi dovnədə ejəbə, ətrofış de dı risə ekuə puon ihotə kardə əbıə qıləy kuməku iborət be. Çı puon ofəyə perçini, divo nom əbi doy. Çunki çəy penə tərəfım dı metr ğaliniyədə de qılim pur kardəbe. Çok yodədəm mandə ni i sor yaən sori nimi bəpeştə çı bandi tərəfo bə qıləy divo şəlmonım doroz karde çəy pem de livəynə xoli oğande çatim tumo karde. De joqo çoknə bini bəpem votə, cəzirədə voş voə vaxtonədə nıtarse əzınim. Çunki ıştə bonım edoəbe.
Həni handə kəson, çımı cəmi şeyon kırniyə vırə zındən. Imonım navko çı perçiniku bə dılə, peşo bə ğələə, çəyən bəpeştə çı kumə peştiku əbıə təpədə bəştə kandə məğarəm barde. İminə ruji şeyonım bəyəndı-bıjən be. Həmə, çoknə eməbin jəqoən mandəbin. Bıçimi qoroşən əvrə yol kardəninbim. Çı bandi qıli nambeku ım ko anən qon nıbe. Bo perçini yaən bəm tumo kardə çı vəhşiyə həyvonon hıcumiku əmin bə bəpeştə nubəsətin dəmandim məğarə kande. Çəy çəpə tərəfım lozim əbıə ğədərədə kandə bəpeştə, rosə tərəfım kande bə perçini bentərəf, ro bəbiye beşeyo qıləymi hıl okarde.
Im jizəminə hıl-çımı kəy peşnə bə-dəşı-beşe hoson karde bə ico, bo məğarə hovij beyoən veş koməq karde.
Tosə çimi oroxne boştəno dəmandim kəy şeyon hozı karde. Çı har şeysə bə nav bəmı miz, ustul lozimbe. Be bımon nıvışte, hande, harde iyən istirohət karde nızney zındəbim.
Bə çəy qoroşən bo nəccorəti kardeyo dəqınim. Iştə umrədə i kərən bıbu bəştə dasım nəccorə alətım qətə nıbe. Əmo çımı xılğətədə bə zəhməti əbıə ğalibiyyət, bə əziyyət səb karde soyədə hostə-hostə ım alətonım oko doy zınəy. Əqəm lozim əbıə alətonım həmə bə das vardem zınəbəy, bə kəy lozim əbıə şeyon har curi tumo karde dair mıku ğənoət hesbe. Alətonədə, təvə, randə iyən kali co şeyonım bə das varde zınəbe. Hərçənd tosə ısət hiç kəsi bo sıftə miz tumo kardeyo anəş zəhmət sərf kardənıbe. Məsələn: bəmı taxtə lozim beyədə, do bıredəbim çəy xolon təmiz kardə bəpeştə tosə taxtə be əy toşedəbim, peşoən bə randə jedəbim. Çı qıləy doyku əncəx iqlə taxtə bə əməl vardekum, ım usul bəvəc nəvoy. Bıçımon qoroş qıləymi vəsiyyət hesbe, əvən: təhəmmul! Rose, çımı tumo kardə şeyon ve vaxt bardəbin, ıştənən be dəqər bedəbin. Əmo ımrəşən hese ki, be bəyən bo vaxt dəvordıneyo hiç məşğələymi nıbe.
De joqo çı kəy şeyonədə sıftə kərə miz iyən ustulım hozı karde. Bımono çı qəmiyo vardə taxtonım oko doy. De bəpe votə usuli dorozə donım toşəy çı zir-zəmini divonədə rəfəm duz karde. İ fut nim hovijiyədə, bə iyəndı fosiləyn çı iyəndı piyo əbıə bı rəfonım aləton, mexon, osın iyən co şeyonım noy. Imonım co-co qırdə kardəbe ki, lozim beyədə rə pəydo bıkəm iyən bə zir-zəmini divon ehaşton jəy ıştə tifanqon iyən ehaşteş mumkun əbıə şeyonım ehaşte.
Isət har ki, çımı məğarəş vindəbəy, əy har curi təsərrufatə əvecon həvat dukon hisob əkəy. Çı əvecon həmə ıştə vırədə noeş, tosə sof qədə şeyon cəmi lozim əbıə şeyon çı dasi jiyo beş mıni şo kardəbe, həmişə bımonım tamşo karde pidəmbe.