Qabusnomə

2020-nə sori sıftədə çı Rusiya Sankt-Peterburq şəhəri СИНЭЛ nəşriyotədə çe ım sətıron ənıvışti tərəfo de ˝Tolışə tərcumə mərənqo kitobxonə˝ reçə ˝Qədə dıl˝ nomədə kitob çap kardə bıə ki, əyo ce Amerika, Avropa, Hındıstoni, Ərəse, İroni, Qırcostoni,həmən çe Azərboyconi ədəbiyoti vey klassikon iyən kali co ənıvışton bə tolışi peqordonə bıə hekoyon,hakazə sovetə publisistikə kali şoğinə numunon qırdə kardə bıən.

Im sori orəxədə Bokuədə ˝Apostrof-A˝ nəşriyoti tərəfo de Əhməd Salayevi dastqətəti çe Mehsun Perzə tərcumədə Şərğə ədəbiyoti mırvarioyonədə qıləy- ˝Kəlilə de Dimnə˝ bə tolışəzıvonə əhandon xıdmət doə bıə.

Əviən qeyd bıkəmon ki,həm navko, həmən oxonə vaxtonədə kamən bıbo, tərsinə proses,yəni çı tolışəzıvonə poeziya kali mətoə numunon bə co zıvonon peqordonə bıən.

Çe Ərəse nomdarə şair, şərğşınos iyən diplomat Aleksandr Xodzko (1804–1891), ki etnos ğəzinə tolışə movzu iminə bəjən bə elmi devriyə okırnəşe, əv Rəştədə konsuli vəzifədə xıdmət kardeyədə həmən iminə bəjən 15 qılə tolışə mahne mətn qırdə kardəşe,əvoni bə inqilisi peqordoniyəşe,1842-nə sori Londonədə çapo beşə ˝Spesimens of the popular poetry of Persia…˝ (˝Pe-volo bıə farsə poeziya numunon…˝ inq.-red.) kitobədə vırə kardəşe.Çe əmə zınəyku, ım, çı tolışə zıvoni nubəynə tərcuməye. Peşe çı Zulfuğar Əhmədzodə ˝Kolxoz˝ şeiri de ˝Колхоз- путь к социализму˝ nomi Dmitri Serebryakovi tərəfo 1933-nə sori Tiflisədə beşə ˝Литературное 3акавказье˝ məcmuə 1-nə numrədə çap kardə bıə. Oxonə vaxtonədə çe ustodi bo hırdənon nıvıştə şeiron qırdə bıə ˝Kırınqo˝ kitobi ki, doktor Hilal Məmmədovi Bokuədə çapo bekardəşbe, Yaser Kərəmzode de Əli Rəfii Cirdehi tərcumə hejo de həminə nomi Rəştədə bə farsi beşə.

Çe Əli Nasiri Bokuədə çapo beşə ˝Qeybdən gələn səs˝ kitobiədə çe əy bə tolışi nıvıştə mərsiyon de ˝Ğəybo nido˝ nomi Elham Ğolizode Həftxani iyən Əli Rəfii Cirdehi tərəfo inən Rəştədə bə farsə zıvon peqordoniyə bıə.

Sovoy ımonən, Yaser Kərəmzode Həftxani tərəfo 2011-nə sori Rəştədə ˝Fərhənq-e İlia˝ nəşriyatiədə ˝Şaeran-e taleş-e İran və comhuri-ye Azərbaycan˝(˝Çı İroni iyən çı Azərboyconi Respublikə tolışə şairon˝ farsi-red.) kitobi vadoə bıə ki,əyo həm çe İroni, həmən çe Azərboyconi tolışon kali poeziya numunon bə farsi handey bəbe.

Çı ğırbinə sənətko Fərəmərz Məsrur Masali tolışiədə nıvıştə nomdarə ˝Hındıləpeşt˝ poemaən çı Yaser Kərəmzode Həftxani tərcumədə Rəştədə peədə nomış dəvardə həminə nəşriyatədə farsiədə rujə ruşnəş vində.

Çı Əli Əbdoli tərtib kardə ˝Ədəbiyyat-e tat-o taleş˝ (˝Tatə iyən tolışə ədəbiyot˝ farsi-red.) kitobiədə bə kali tolışə şairon əsəronən farsiədə peqıniey bedə.

Sovoy ımi, de folklori məşğul bıə Fransavojə alim Q.Lazardiən Nıso Tolışədə ıştən qırdə kardə nəğılonədə i-dı qıləni bə firənqi peqordoniyəşe, əvonış ˝Studiya İranika˝ məcmuədə bə əhandon xıdmət rosniyəşe.

Nisbətən nezə vaxtonədə isə çı Camal Lələzoə ˝Tolışə bandon˝ şeir Valeri Lipneviçi tərəfo de ˝В Талышских гораx˝ nomi bə rusi zıvon, çe Xanəli Tolışi iyən de Camal Lələzoə kali əsəron Rıqor Baradulini tərəfo bə belarusi zıvon peqordoniyə bıən.

De tərcumə vasitə ıştə ədəbiyoti həniyən qəncin karde sahədə Nıso tolışon (cənibi-red.) dastpoçəti zurki-zurki bıdoən, kali koon çəşəvədən. Timsal, Antuan de Sent-Eqzuperi 1942-nə sori bə firənqi nıvıştə ˝Le Petit Prince˝ (˝Qədə şahzodə˝ (fr.)-red.) povesti qəhrəmon de ˝Podoşo qədə zoə˝ nomi de Siyavuş Şəfiqi Ənbəran iyən Mohsen Şəfiqi dastqətey həni bə tolışə zıvoni so dialektədəən qəp jəy zınedə.

Mətnədə dəvardə beyton,dubeyton, rubaion veyni tərcumə bə Mehsun Perzə məxsuse.Kaliyon isə de satılə tərcumə doə bıən.

Tolışə ədəbi tərcumə tarıxiku ıştə qəncinə elmə zınəyon de əmə de dılojəti baxşəkə İqbal Əbilovi xıdməti məxsusi pezombonedəmon,bə əvi nuperəsə alim ğəzinə yolə ovandon nocə kardedəmon.

Ğurbinə əhandon!

Peştpurimon ki,çe əmə ənkə bobon de vərəson miyonədə pard bıə ˝Qabusnomə˝ tolışi tərcumə şımə dıliku bəbe, həmən bə çe əmə ədəbi zıvoni bə formə eqıne prosesi kamən bıbo, tov bədo.

Əjo dəğandedəmon ki, tərcumə həxədə ıştə ray iyən təklifon bə ım ədres səbəro bıkən: [email protected]

Mığəddimə

Im kitobi tərtibəkə əmir Unsurulməali Keykavus ibn İskəndər ibn Qabus ibn Vəşmqir ibn Ziyar movla əmirəlmominin bə ıştə zoə Qilonşahi voteşe:

– ˝Çımı balə, vindedəş ki, az həni pi bıəm. Piəmerdəti iyən zəyfəti mınış çe kırışnə ğandə. Sə-rişi sipi bıey çe maqi nez bıey nışon doedə ki, hələ hiç kəs çəyku tıle (vite) zınəni.

Çımı balə, ıştə nomım çı dınyoku kuç əkon siyohiyədə vindeədə, fameme ki, çanə hələ kuçi nomə bəmı omə rəsəni, az ıştən bətı qıləy nomə bınıvıştım ki, əyo çe dınyo çok iyən bədə koon, çe devroni sərost iyən qəcə qərdışon təsvir kardə bıbun, çanə fırsət çe dasto beşəni, qıləy çokə nom bınəm dınyoədə, pıəku bə zoə yodiqor bımandı.

Çımı balə, hələ çanə ki zəmonə tınış həmul kardəni, çımı sıxanon ıştə ağıli kəminəku bekə, bəvon əməl bıkə – bəvədə hərəbaxt bəbıeş. Har dı dınyoədə çokə nom bebakardeş. Azən jıqo hisob bəkardem ki, ıştə pıəti ğarzım doe. Əmoni ruje, ın kitobədə nıvıştə mətləbon bıdə ıştı quşiku vızzə nıkəyn.

Ehanə tı ıştən çımı votəyonku foydə bə dast vardey nızınoşən, bəzıne bıey jəqo odəmon pəydo bıbun ki, bə ın dəqərinə sıxanon əməl kardey bo ıştə ğənimət hisob bıkardın.

Harçand ki, ısətinə zəmonədə hiç qılə avlod bə ıştə pıə nəsihəti quş doedəni, ğəfləti çe cıvonon ğəlbədə qıləy ço sənoəşe, əvon çe pionsə vey zıney qımon kardedən. Az ımoni dərəsedəm, əmmo ijən çımı pıəti məhəbbət mıni haştedəni ki, tam bıjənım. Əve bəmı xoş omə qıləon, bə çımı təbiəti mıvofiğ bıə sıxanonım koç-koç karde, çəvon dılədə kırt iyən loyığ bıə sıxanonım bə ın kitob qırd karde. Ehanə əməl bəkaş – vey əcəb, nıkoşən – inən ıştə pıəti ğarzi bədoem. Sıxan heste, bəvoten: ˝Çe məsləhət ədə vəzifə voteye, quş nıdon – bo rəncidə bıey nibəqınie˝.

Çımı balə, bızın ki, çe insonon xısusiyət ıme ki, əvon bı dınyoədə bə dast vardə ən çokə çiyon həmə bo ıştə ən ğıromiə odəmon oqəteyro kulışiyedən. Çımı bı dınyoədə bə dast vardə ən dəqərinə çiy ın sıxanonin, çımı ən ğıromiə odəm ısə boy tıniş. Isət bo kuç kardey hozı bıeədə ıştə ğəzənc kardə çiyon bo tı yodiqor oqəteyım piyedə. Piyedəme ki, əvoni handey bəpeştə tı nonəcibə koon nıkəş, xəbis nıbuş, bəştə nəsl-nəcobəti loyığ xonəxo bıbuş.

Çımı balə, bəpe bızıniy ki, tı yolə nəsl-toyfəkuş, əvon ğırbinə hıkmdoron bıən. Iştı bobo Şəmşulməali Qabus ibn Vəşmqire. Iştı nəsl çe Qiloni şah əbıə Keyxosrovi iyən Əbulmuəyyədi avlodon vərəsəonədəye. Firdovsi çəvon tərcuməyi-holon ıştə ˝Şahnomə˝ kitobədə bə rujəruşnə bekardəşe. Qiloni şahəti çəvonku bo ıştı bobon yodiqor mandə. Iştı nənə, çımı moə çe ˝Mərzba

Zoəlim, ağılmand bıbi. Iştə əcdodon ğədi bızın, nonəcibəti məkə. Harçand az tıku çoki iyən hərəbaxtəti əloməton vindedəm, əncəx inən ım sıxanon tikror kardedəm.

Çımı çı dınyoku kuç kardey duəro ni, ıştınən bədi mı omey fərze. Əve, çanə conı xəşe, ıştəni bə ovi-otəşi bıjən, ko bıkə. Əncəx de ın roy əbədiyəti ğəzənc bəkardeş. Əbədiyət mıvəğğətiyətisə barze. Əbədiyəti bı dınyoədə ğəzənc kardey bıedə. Im dınyo bənə hi qıləy çiye – çiç bıkaştoş, əyən bədıveş. Çe əbədiyəti kuşki bınə vırə ın mıvəğğətiə dınyoədə noə bıedə. Çokə odəmon ın dınyoədə şiri təbiətədə, bevəcə odəmon ısə boy sıpə təbiətədə bıedən. Sıpə ıştə pəydo kardə çiy heqo əyo bəharde, şir ıştə şiko kardə çi bə co vırə bəbarde bo hardey.

Im dınyo qıləy şiko vırəy – tınən neçiəvon, çokə əməlon ıştı jivon. Bıkuliş ki, çokə koon bıkəy, peşo çəvon xəyri bıvindiy.

Ha çımı balə, əyən bızın ki, nəsihətonku iborət bıə ın dəqərinə kitobım bə çıl fəsl baxş karde.