Страница 2 из 17
Якiмi наiўна-трывiяльнымi выглядаюць мае тлумачэннi сёння...
- Ну вось, здаецца, i ўсе фармальнасцi. - Патушыўшы ў вачнiцы ў чорта недапалак, ён падняўся з канапы, аднак няўпэўнены тон сведчыў, што запас дзiўнаватых пытанняў i прапановаў не вычарпаны.
У такiх сiтуацыях прадчуванне рэдка падманвае мяне. Ён прайшоўся ўсцяж сцяны з кнiжнымi палiцамi, правёў рукой па запыленых карэньчыках i, няўдала зрабiўшы выгляд, нiбы толькi зараз успомнiў штосьцi важнае, зноў загаварыў:
- Скажыце, у вас ёсць прайгравальнiк?
- Не, я аддаю перавагу магнiтафону.
- Прайгравальнiк таксама добрая рэч. - У ягоным голасе прысутнiчаў яўны водцень, просьбы.
- Вядома, - суха пагадзiўся я. Да мяне вярталася раздражненне.
- Я хачу пакiнуць вам прайгравальнiк. Лiчыце гэта падарункам.
Я стрымана падзякаваў i абвёў пакой вачыма, аднак неспадзяванага прэзента нiдзе не заўважыў.
Нiчога не ўдакладняючы, я выразна паглядзеў на гадзiннiк, потым на дзве валiзы з гаспадаровым скарбам i прапанаваў паднесцi iх да тралейбуснага прыпынку. Ён адмовiўся. Выкладзеныя за год наперад грошы давалi мне права зноў кiнуць падкрэслены позiрк на гадзiннiк.
Ён паважыў у руках валiзы i замiж таго, каб рушыць да выхаду, паставiў iх назад.
- Скажыце... вы любiце... Шапэна?
Цяжка было даць веры, аднак у яго словах мне пачуўся вiдавочны страх.
- Вы кампазiтар? - холадна ўдакладнiў я. Усе гэтыя неабавязковыя пытаннi з зацягнутымi пярэрвамi i загадкавай эмацыйнай падкладкаю iмклiва падвышалi градус майго раздражнення.
- Кампазiтар?.. Не зусiм. Я проста хацеў...
- У Шапэна мне падабаюцца прэлюдыi, толькi вельмi прашу нiчога больш мне не дарыць.
Адкуль я мог ведаць, што ў тыя хвiлiны было сказана самае iстотнае за ўвесь вечар?
Перад дзвярыма гаспадар яшчэ раз апусцiў валiзы на падлогу.
- Ён там, у шафе.
- Хто? - Ува мне падымаўся калючы клубок злосцi.
- Прайгравальнiк, - прабачлiва, нават лiслiва растлумачыў ён. - У сценнай шафе каля ложка.
Я адчуў тое самае, што i ў выпадку з ключамi: немаведама чаму ён хацеў пакiнуць гэты прайгравальнiк у старой кватэры.
Зачынiўшы нарэшце дзверы, я сеў за стол, паклаў перад сабою ўсе тры камплекты ключоў i з затоенай радасцю падумаў, што, прынамсi, год буду пазбаўлены вiзiтаў чалавека, што мае схiльнасць без дай прычыны дарыць прайгравальнiкi i пытацца, цi любiце вы Шапэна.
Назаўтра я прывёз на таксоўцы сумкi з рэчамi, а ўвечары адкаркаваў пляшку сухога херасу i аддаўся цiхамiрным лятункам аб тым, як за год перачытаю тут штабель чужых кнiг i напiшу адну сваю. Я прадбачыў, што атрымаецца зборнiк апавяданняў свабоднага саракагадовага чалавека, якi своечасова звёў падрахункi з мiнулым. Памятаючы Борхесава папярэджанне пра непрадказальнасць гэтага ўзросту для мужчыны наогул i для лiтаратара - асаблiва, зазiраць далей не хацелася.
Вiно скончылася нечакана хутка. Дапiваючы апошнi глыток, я сустрэўся вачыма з масянжовай стодкаю Шывы на кнiжнай палiцы. Гэтае чатырохрукае стварэнне i падкiнула мне iдэю правесцi ў новым жытле iнвентарызацыю.
Стараючыся не згадваць самога гаспадара, я прызнаў, што iнтэр'ер ягонае кватэры можа прэтэндаваць на пэўную неардынарнасць i найперш - дзякуючы сцяне, якую ад столi да падлогi займала мапа Эўропы. Прычым яна, гэтая жоўта-зялёна-брунатная з плямамi блакiту мапа, была не проста наклееная на тынк накшталт шпалераў, але ўзятая, нiбы жывапiснае палатно, у адмысловую драўляную асаду, што на пару пядзяў адступала ад паверхнi, ствараючы своеасаблiвую перспектыву. Мапа як быццам адкрывалася воку з шырокага вакна, куды злева не трапляла толькi Пiрэнейская паўвыспа, а справа - Уральскi хрыбет. Унiзе лiнiя абрэзу праходзiла прыкладна на шыраце Крыма, пад якiм уладкаваўся стол-кнiжка. Праваруч гэтага "вакна" цягнулася сцяна, цалкам занятая самаробнымi палiцамi з кнiгамi ды трыма тузiнамi пустых рознакалiберных пляшак з размаiтымi налепкамi, што захапiлi ўвесь верхнi ярус. На трэцяй зверху палiцы ў атачэннi дзесятка шматкалерных бляшанак з-пад пiва i атабарыўся чараваты шматрукi бажок з круцельскiм выразам на iльсняна-тлустым твары. Бажок пазiраў у сапраўднае вакно. Суседнi дом стаяў вельмi блiзка, i шчытная чорная штора, якая спадала нiжэй за падваконне, не выглядала лiшняй.
Годнае месца ў пакоi належала шырокаму ложку-канапе злева ад дзвярэй. Сцяну над ложкам закрывалi панелi з бардовай скуры. (Таго разу я не звярнуў увагi, што сям-там скура падрапаная нечым вострым кшталту кацiных кiпцюроў.) Збоку ад вакна, над спальным кутком, сцяну аздабляў гадзiннiк у драўляным корпусе з вакенцамi i вежачкамi. Праўда, сам гадзiннiк быў электронны i мераў час не стрэлкамi, а зялёнымi лiчбамi.
Не падымаючыся з ложка, можна было нацiснуць на некалькi ўштукаваных у панель жоўтых клавiшаў. Першая ўключала дабiты чорна-белы тэлевiзар, другая люмiнiсцэнтную лямпу над пiсьмовым сталом памiж вакном i мапаю, трэцяя вентылятар на столiку-кнiжцы, дзве наступныя сваiх функцыяў анiяк не выявiлi, а апошняя прынесла прыемную неспадзяванку: дзесьцi пры падлозе ўтульна запалiлася мяккая падсветка мапы. Калi патушыць астатняе святло, "вакно ў Эўропу" глядзелася асаблiва маляўнiча.
Дзверы пакоя мелi матавае шкло i адчынялiся ўсярэдзiну. Выхад у пад'езд вартаваў, седзячы на пыльнай антрэсолi, памаранчавы плюшавы сабачка. Я выйшаў на лесвiчную пляцоўку i нацiснуў гузiк званка. Сабачка заскакаў i зайшоўся вясёлым брэхам. Дзверы зачынялiся на ланцужок i на тры замкi. Я падумаў, што гэта занадта, i наважыў карыстацца двума. У сумешчанай з туалетам ваннай нiчога прыкметнага, апрача вялiкага павука, не сустрэлася.
Усё, што я пiшу зараз, можа здацца занудлiва-неiстотным, але я адчуваю неабходнасць зафiксаваць гэтыя дробязi, бо неўзабаве лiтаральна кожная з iх набудзе велiзарную значнасць.
Канец вечара быў далёка, i я прыступiў да больш блiзкага знаёмства з пакiнутымi аматарам Шапэна рэчамi.
У сценнай шафе пры ложку ляжалi дзве коўдры i дзве падушкi. На нiжняй палiцы стаяў прэзентаваны прайгравальнiк. Падбор кружэлак выглядаў досыць страката: Вiвальдзi, сярэднявечная лютневая музыка, "The Beatles", санаты Чурлёнiса, "Песняры" i два маленькiя дыскi дзiцячых казак. Запiсаў Шапэна насуперак чаканню не аказалася.