Страница 3 из 6
Развярэджанае самалюбства не дазваляе мне сказаць, што Юрка Весялоў выбраў мяне. Назавем выбар узаемным, хоць факт застаецца фактам: якраз Юрка на перапынку падышоў да мяне i, спакойна гледзячы сваiмi немiргатлiвымi шэрымi вачыма, абсалютна нечакана пацiкавiўся, цi згодны я праверыць смеласць.
Ну што адказваюць на гэткiя прапановы ў чатырнаццаць гадоў?
Так пасля ўрокаў мы з iм апынулiся пад мостам цераз Дзвiну.
Юрка растлумачыў, што раку можна перайсцi не толькi па версе моста, але i знiзу, дзе на выпадак вайны пакiнуты ход мiнёрам.
Вастрыня адчуванняў таго дня жывая ў маiх лейкацытах i эрытрацытах i сёння.
Услед за Юркам я караскаўся па хiсткiх жалезных драбiнах з адламанымi папярэчынамi, працiскаўся праз вузкiя брудныя праходы ў бетоне i пераскокваў небяспечныя прамежкi мiж блокамi, адкуль цягнула вiльготным страхам.
Найбольш вусцiшным адцiнкам экспедыцыi сталiся колькi метраў на падыходзе да трэцяга быка. Падарожнiк мог пераадолець iх толькi па дзвюх перакiнутых памiж блокамi дошках.
Дошкi, хоць i былi досыць шырокiя i тоўстыя, прыкметна прагiналiся. Над якой-небудзь ручаiнай я прайшоў бы па iх з завязанымi вачыма, аднак тут, далёка ўнiзе, дыхаючы холадам, плыла цёмная восеньская Дзвiна, i мая разагрэтая дамешкам цыганскае крывi фантазiя ўмомант намалявала вiры i бохаты з аброслымi ракавiнкамi тапельцамi. Насельнiкаў дзвiнскiх глыбiняў змянiў вобраз канатаходца з раскiнутымi над безданню рукамi. Якраз так, расставiўшы рукi, i рушыў наперад Юрка. Небяспека хавалася яшчэ i ў тым, што дошкi мелi розную таўшчыню i пружынiлi пад нагамi не аднолькава. Я заплюшчыўся i ўбачыў, як Юрка разам з дошкамi ляцiць долу. Мiльганулася думка, што, калi пашанцуе, гэта не смяротна: узiмку, праламаўшы парапет, з моста сарваўся самазвал, але лёд вытрымаў i для кiроўцы ўсё абышлося зрушэннем мазгоў; выпiсаўшыся з бальнiцы, ён напiўся, як рамiзнiк, i буянiў на вулiцы, а мiлiцыянтам крычаў, што ён - савецкi касманаўт, а касманаўтаў не забiраюць.
Калi праз iмгненне я адкрыў вочы, Юрка стаяў на тым баку прадоння. Мяне цягнула апусцiцца на чатыры кропкi i перапаўзцi гэтыя метры на карачках. Няхай у далонi i ў каленi ўвап'ецца тысяча стрэмак - выцягваць iх у параўнаннi з гэтай хвiлiнаю будзе суцэльнаю слодыччу.
Мост падаў у паветраную яму, а мае вантробы iмклiва падымалiся да горла. Тым часам Юрка выняў з кiшэнi ключ, павярнуўся да мяне спiнай i цiхамiрна ўзяўся штосьцi драпаць. Нейкая вiхура сарвала мяне з месца i перанесла да Юркi. Азiрнуўшыся, я згледзеў, што дошкi раз'ехалiся, i цяпер адтуль да нас перабраўся б хiба што кот.
На цёплай шурпатай паверхнi быка Весялоў надрапаў сваё iмя. Я таксама выцягнуў ключ, i побач з "Юрам" з'явiлася: "Вова". Юрка падумаў i дабавiў дату нашага падарожжа.
Вы памыляецеся, калi лiчыце, што пасля выпрабавання смеласцi мы зрабiлiся сябрамi. Спатрэбiлiся восеньскiя, а ўпрыдачу i зiмовыя вакацыi, каб Юрка зноў загаварыў са мной, папрасiўшы дазволу глядзець у нас хакейны чэмпiянат свету.
Тагачасныя заўзятары памятаюць, што "золата" тады дзялiлi памiж сабою вылучна каманды Савецкага Саюза i Чэхаславакii. Мы "хварэлi" так зацята, што ад навагоднiх святаў нарыхтоўвалi ляскоткi i сустракалi кожную закiнутую "нашымi" шайбу дзiкiм крыкам i выбухамi. Праўда, у той час, калi Юрка Весялоў уладкаваўся поруч са мной насупроць чорна-белага "Нёмана", ляскоткi мы ўжо перараслi. Пачыналiся сямiдзесятыя, i гульнi "нашых" з "чэхамi" набылi палiтычны падтэкст. Мiнецца шмат гадоў, i на Старамескiм пляцы ў Празе знаёмы чэх распавядзе, што ў iх гэта называлася: яны нас танкамi, а мы iх - клюшкамi.
Я пакрывiў бы душой, сцвярджаючы, быццам меў тады нейкае асабiстае стаўленне да савецкiх танкаў каля Карлавага моста. Здаровага скепсiсу, што паспеў пусцiць парасткi ў маёй душы, пакуль хапала адно на тое, каб тушыць экран, калi з'яўлялася застаўка тэленавiнаў. Бацька круцiў ручкi нашай дабiтай радыёлы "Беларусь" амаль штовечар, я ж настройваў прыймач на "варожыя галасы" адно дзеля суботнiх музычных праграмаў.
Такiм чынам мы - я, Юрка i бацька - глядзелi гульню з чэхамi: пляскалi, хапалiся за галовы, ускоквалi i нервова расхаджвалi па пакоi. Калi не лiчыць ляскотак, усё iшло як звычайна, як летась i пазалетась, але трэцiм вокам я заўважыў штосьцi не тое. Бацька пляскаў неяк неўпапад, а перахапiўшы мой пагляд, хутка адвёў вочы. Напрыканцы першага перыяду я пераканаўся: бацька хварэе за чэхаў. Мала таго, на ягоным баку, паводле некаторых прыкметаў, быў i Юрка. Але i гэта было не ўсё: я разгублена адчуў, што якiсьцi спрытны антыпатрыятычны мiкроб збунтаваў i маю душу. Я таксама быў далучаны да змовы. Гульню мы дагледзелi ў наструненым маўчаннi, не iмкнучыся абменьвацца нават позiркамi. Выдатна памятаю, што, нягледзячы на нашую здраду, "нашы" выйгралi. Мы пацiснулi адзiн аднаму рукi i па-мужчынску стрымана павiншавалiся з перамогай.
Хакей зрабiў тое, што аказалася не пад сiлу мосту цераз Дзвiну: увесну мы з Юркам напраўду пасябравалi.
Гэтая падзея мела шмат наступстваў.
Па-першае, я атрымаў доступ да Юркавай бiблiятэкi, дзе накiнуўся на васьмiтамовiк Конан Дойла, а потым узяўся за зялёныя фалiянты "Сусветнай гiсторыi".
Па-другое, я даведаўся, што Юрка марыць стаць журналiстам-мiжнароднiкам i падарожнiчаць па розных краiнах. (Падзялiўшыся таямнiцаю, ён узяў з мяне пiсьмовую прысягу маўчаць.)
Па-трэцяе, дзякуючы Юрку, я ўпершыню выпiў вiна. Мой дэбют адбыўся ў дзень заканчэння дзевятага класа. Мы сядзелi з Юркам у ягоным пакоi з кнiгамi, i ён без усякай прадмовы вывудзiў з-за таўшчэзных тамоў "Сусветнай гiсторыi" даўгую пляшку венгерскага рыслiнгу.
Мы пiлi кiслявы рыслiнг з каньячных кiлiшкаў i закусвалi свежым батонам з разынкамi. Пляшка не паспела апусцець, а я без прывычкi ўжо бачыў Юрку нiбыта праз тоўстае шкло акварыума. Юрка заявiў, што ён цвярозы, як вось гэтыя кнiгi, бо кожнае лета ездзiць да сваякоў у Закарпацце, а там пачынаюць пiць вiно з дзiцячых садкоў. У мяне крэўных у Закарпаццi не было, а таму пасля пары новых кiлiшкаў з кнiжнае шафы мне выразна падмiргнуў барадаты фотапартрэт Хемiнгуэя. Спалохаўшыся, я прапанаваў прагуляцца. Юрка глыбакадумна адказаў, што ў такi дзень яму хочацца паглядзець на раку, i мы пайшлi на Верхнi замак.