Добавить в цитаты Настройки чтения

Страница 4 из 11

Ты выказала здагадку, што слова "кахаю" ў мове, на якой яны гавораць, вынайшаў самы закаханы глуханямы. Нам здавалася, яны павiнны зайздросцiць нам, бо на iх мову шмат чаго проста не перакладалася - тэлефонны званок, музыка апошнiх ускрыкаў, назвы рэдкiх кветак - напрыклад, эстэрдэлiя, - якiя я любiў дарыць табе, ненавiдзячы банальныя гваздзiкi i ружы.

Так, ты не памылiлася, глуханямыя забеглi ў кавярню пад час той залевы. Завесiўшы вокны раннiм сутоннем, яна бушавала над горадам з адвячорка да глыбокае ночы. Каля парога наплыла лужына, i мiндалевы лiкёр пiўся з асаблiвым, я сказаў бы, экзiстэнцыяльным прысмакам.

Тады мне ўпершыню i ўзгадаўся той верш:

Я gеnius lосi*, я помню дзяцiнства

Гэтага горада, гэтае песнi.

Шкада, калi не ўваскрэсне

Маё i тваё адзiнства...

* Генiй месца (лац.).

Мы абое калiсьцi вучылi лацiну. Табе з выкладчыкам пашанцавала, вiдаць, болей, бо ты прапанавала вымаўляць "с" не паводле сярэднявечных правiлаў, як "цэ", а ў адпаведнасцi з антычнай традыцыяй, як "ка".

Сутнасць, вядома, была не ў правiльным маўленнi.

У маленстве пасля такiх, як у той вечар, пролiўняў мы, полацкiя хлапчукi, неадменна беглi на бераг Дзвiны, каб знайсцi каля Верхняга замка вымытую са жвiру манету. Наша лiпеньская залева здзейснiла нешта падобнае, прыадкрыўшы адказ на пытанне: што альбо хто зводзiў у кавярнi ўсiх нас, уладна i бесцырымонна пазычаючы ў iншага, больш адпаведнага кожнаму асяроддзя?

Я gеnius lосi, я помню дзяцiнства...

Ён не проста збiраў нас. Раз-пораз ён штукарыў з часам: гэта анi не залежала ад колькасцi выпiтага - бывала, у нас у кiшэнях гуляў вецер i мы абмяжоўвалiся параю кубачкаў кавы, але фiзiчна адчувалi, што час запавольваецца i пляце, як заяц на снезе, карункi петляў, а потым, апамятаўшыся, вяртаецца ў рэчышча кананiчных паводзiнаў i паспешлiва навёрствае ўсё, страчанае на нядаўнiя прыхамацi.

Кавярня прымушала зусiм iначай працаваць памяць, парушаючы яе павуцiнавы спакой вострымi скавышамi i выцягваючы з пыльнага хлуду забытыя або, наадварот, старанна схаваныя рэчы. Здаралася, мы прысвячалi ўспамiнам цэлыя вечары, даведваючыся тое, што магло прагучаць толькi там, за столiкам пад восеньскiм краявiдам, дзе была вiдавочна парушаная перспектыва, затое мастаку ўдалося схапiць момант, калi з нiзкiх хмараў вось-вось пасыплецца снег, што рабiла наш куток яшчэ больш прытульным.

Там ты ўведала пра маё першае мужчынскае пачуццё да аднакласнiцы Iры.

Я вучыўся ў другiм класе, часта хварэў i тыднямi сядзеў дома, марачы, што ўлетку мая абраннiца патоне ў возеры, а я выцягну яе i, зрабiўшы штучнае дыханне, ажыўлю. На гарадскiм пляжы стаялi стэнды з малюнкамi, дзе тлумачылася, як гэтае дыханне трэба рабiць. Выратавальнiк удзьмуваў тапельцу паветра праз вусны, i, калi мае лятункi даходзiлi да гэтага моманту, у роце перасыхала, а сэрца так шэрхла, што я баяўся памерцi. На вырваным з вучнёўскага сшытка ў касую лiнейку аркушы я буйнымi, чамусьцi друкаванымi лiтарамi пiсаў: "Iра, я цябе кахаю", адчыняў дзверцы напаленай грубкi, кiдаў прызнанне на чырвонае ў чорных пералiвах вуголле i з невыказным салодкiм болем назiраў, як выведзеныя мною словы ператвараюцца ў попел.

З гэтай цнатлiвай згадкаю рэзка кантраставала гiсторыя з шасцiкласнiцай. Я закахаўся ў яе пасля другога курса ўнiверсiтэта. Шасцiкласнiца займалася лёгкай атлетыкай, i яе ўжо амаль сфармаваная жаночая постаць не хацела мiрыцца з сукеначкай i фартушком школьнае формы. У неадчэпна пакутлiвых эратычных снах я авалодваў яе загарэлым i пругкiм маленькiм целам, а прыехаўшы на зiмовыя студэнцкiя вакацыi, апынуўся на мяжы вар'яцтва: чакаў дзяўчо пасля ўрокаў каля школы, iшоў следам да яе дома, высачыў, калi яна плавае ўвечары ў басейне, i пачаў хадзiць туды ў той самы час... Не сказаў бы, што планы, якiя нараджалiся ў маiм распаленым жарсцю розуме, былi фантастычныя. Небяспека падкралася зусiм блiзка, але, на шчасце, вакацыi скончылiся, а ў студэнцкiм iнтэрнаце прыйшло выратаванне ў вобразе шчодралюбнай аднакурснiцы - беларускай татаркi Фацiмы. Пасля выпiтых у дзень стыпендыi дзвюх шклянак вiна яна гатовая была ратаваць каго заўгодна, аднак якраз такая жанчына ў той час i аказалася для мяне незаменнаю.

Я вяртаўся ад стойкi з новай порцыяй лiкёру i сам ператвараўся ў слухача, уяўляючы гэткую ж, як i мая, цiхую гарадскую вулiцу твайго дзяцiнства, дзе таксама цвiлi яблынi i пасвiлiся козы. Нiзкае вакно твайго вузенькага, нiбы пенал, пакойчыка ўпiралася ў сабачую будку, i ўлетку, з-за пахаў, яго лепей было трымаць наглуха зачыненым. Калi мацi працавала ў начную змену, бацька не тоячыся прыводзiў жанчын i ты ўсё чула праз тонкую перабойку, а часам i сутыкалася з распранутай госцяю ў калiдорчыку. Праз гэта, сцвярджала ты, у цябе доўга захоўваўся iмунiтэт супроць блiзкасцi з мужчынамi.

Пад ложкам у пакойчыку-пенале стаяла скрынка з кардоннымi лялькамi, якiм ты выразала з паперы кофтачкi i спаднiчкi. Твае самаробныя цацкi настолькi кранулi мяне, што я вырашыў на дзень нараджэння падараваць табе самую дарагую ляльку ў шыкоўным строi...

Калi мы не сустракалiся цэлы тыдзень, вечар у кавярнi быў прысвечаны снам. Не ведаю, як ты, а я магу прысягнуць, што такiх фантасмагарычных i ўадначас паўнакроўных сноў да таго лета мне не снiлася. Кавярня ўключала вядомыя адной ёй каналы, i, думаю, зазiрнуць у нашы сны не адмовiлiся б сам Зыгмунд Фрэйд i Карл Густаў Юнг.

Узяць хаця б сон, дзе мы з табой iдзём па горадзе, у якiм усе жыхары калекi: сляпыя, бязрукiя, бязногiя, на мылiцах i ў iнвалiдных калясках. Мы, трымаючыся за рукi, каб не згубiцца, прабiраемся праз iхнi крыклiвы страхалюдны натоўп i, часам пераходзячы на бег, як быццам ратуемся ад пагонi, а часам, спыняючыся i пераводзячы дых, заглыбляемся ў нерат вулiц i вулачак, але ў вонкавай хаатычнасцi нашага руху ёсць мэта, пра якую мы не маем права нi на хвiлiну забыць: сярод тысячаў калек i ўбогiх мы павiнны адшукаць iншых нармальных.

А памятаеш конкурс прыгажосцi?

Над амфiтэатрам, дзе ён адбываўся, вiсеў букет шматкалёрных мангальф'ераў, i падобны да грака чалавек у чорным фраку i цылiндры па чарзе падцягваў iх за канат да арэны. З кошыкаў выскоквалi юныя прыгажунi ў купальнiках, якiх чалавек-грак падводзiў да подыума з шырачэзным адкрытым ложкам. Тут яны пераходзiлi ў рукi двух бамбiзаў у стракатых махровых шлафроках, чыёй задачай было на вачах у журы i публiкi пазбаўляць канкурсантак нявiннасцi. Адчуўшы, што прапанаваная сiстэма адбору мяне прыкметна нервуе, ты заразлiва засмяялася i паведамiла пра даўняе знаёмства з усiмi прэтэндэнткамi, якiя ў лепшым разе яшчэ памяталi iмёны сваiх першых мужчынаў.