Страница 8 из 10
- Что ползёшь, как усравшись?!
Старшына лоўка, як бы дэманструючы свой спрыт, павярнуў лыжы ў адваротны бок i яны пайшлi ўздоўж узьлеску.
Ехаць па лыжнi было лягчэй; ён рупiўся не адставаць ад Дабiжы i калi той нечакана спынiўся, наехаў мыском зламанай лыжы на дабiжаву пятку.
- Вон, видишь "кукушку"? Третье дерево справа, - старшына нахiлiўся, каб падцягнуць на пяткi п'ексы - лямцовыя фiнскiя апоркi, у якiх надта зручна было хадзiць на лыжах. - Я в него пустил пулю, да зря. Замёрз, гад... вон и карабин на суку болтается.
Хаця ён i наструньваў зрок, але нiякай "зязюлi" ня бачыў i толькi пад'ехаўшы да вiлаватай хваiны згледзеў угары, мiж асьнежанага вецьця, чалавечую фiгуру.
- Заснул, наверное, - прамармытаў старшына i, кiўнуўшы на знак таго, што трэба лезьцi на дрэва, ледзь чутна дадаў: - х... белофинский.
Хаця мароз i блукаў па скуры, але давялося скiнуць шынель i зьняць рукавiцы. Старшына сагнуўся, падставiў плячук; ён папляваў на далонi, усьпёр нагу на дабiжаву сьпiну.
- За сук хватайся, - выдыхнуў пад iм старшына; ён з цяжкасьцю дацягнуўся рукамi да сука i, ушчаперыўшыся ў яго азалелымi пальцамi, матлянуўся ў паветры не раўнуючы як на палкавым турнiку.
- Подтягивайся... йоп... - гукнуў старшына, паспрабаваў ухапiць яго за нагу, але, атрымаўшы пяткаю ў лоб, кулём павалiўся ў сьнег.
Трэба было падцягнуцца, але сiл не ставала - елi яны два днi таму, ды i цяглiцы канчаткова спруцянелi - i ён цэлых тры хвiлiны боўтаўся мiж небам i зямлёй аж пакуль не згубiў валёнак i толькi тады здолеў уперцiся нагой у хваёвы стаўбур i налёг грудзiнаю на сук.
- Возьми... привязан небось, - ужо лагодным голасам азваўся старшына, з падскокам перадаўшы яму спачатку фiнку, а потым згублены валёнак.
На дрэва ён лез асьцярожна, рупячыся не хiстаць стаўбур: баяўся, што адубелы мярцьвяк сарвецца з вышынi ды абрыне на голаў. Але мярцьвяк, дзякуй Богу, сядзеў цiха й нават калi ён перарэзаў сырамятны рэмень, якiм фiн быў прывязаны да стаўбура, той застаўся сядзець, зацiснуты ў вiлавацiне, i давялося, зь лёгкай дрыготкай у руках, тузануць нябожчыка за нагу. У той жа мiг зь вяршалiны абрынула гурба калючага сьнегу й ён невiдушча махнуў рукою, спрабуючы намацаць карабiн i сумку, якiя вiселi на галiне.
Долу злазiў сьпехам, не адчуваючы нi рук, нi ног; яму здавалася, што там, у вышынi, нехта ёсьць, нехта сочыць за iм драпежным вокам. Пальцы ўжо ня слухалiся, таму, перш чым скокнуць на сьнег, ён абхапiў рукамi сук, зiрнуў долу, ды так i застаўся вiсець, боўтаючы нагамi ў паветры.
На сьнезе, галавой да камля, ляжала маладая жанчына. Вецер шкамутаў яе валасы, гнаў завiрушны струмок на твары, варушыў зялёны - у дробны гарошак шалiк на тонкай шыi.
Ад нечаканасьцi ён паспрабаваў быў зноўку лезьцi на дрэва, але, злавiўшы суворы позiрк старшыны, няўклюдна плюхнуўся ў сумёт. Сьнег заляпiў твар. Ён правёў рукавом па пераносьсi, зiрнуў левым, незалепленым вокам на Дабiжу. Старшына, гiдлiва прыкусiўшы вусны, здымаў зь нябожчыцы гадзiньнiк.
- Шынель одень. Замёрзнешь н-нах...! - лаянка прагучала глуха й няўцямна: вушы таксама былi залеплены сьнегам. Вокраччу ён падпоўз да шыняля, цяжка падняўся на ногi, не спускаючы вачэй з камлюкаватай дабiжавай сьпiны. Старшына тым часам латашыў трафейную сумку. Вецер вырываў зь ягоных рук дробна сьпiсаныя аркушы паперы, шматкi квяцiстай матэрыi, раз-пораз Дабiжа штосьцi таропка пiхаў у кiшэнi, нарэшце, выцягнуўшы з сумкi нейкую цупкую паперку, замёр на хвiлiну й хiтнуў галавой.
... У пасiнелых дабiжавых пальцах матляўся, спрабуючы вырвацца на волю, маленькi фотаздымак. Ён падышоў блiжэй i прымружыўся: маладая дзяўчына са зьбiтымi набакiр валасамi, сядзела, прыцiснуўшыся скроньню да плечука шырокатварага хлопца й шчасна пасьмiхалася.
- С-сука, - здушана працэдзiў Дабiжа, падраў фотаздымак нягнуткiмi пальцамi, шпурнуў шматкi ў твар нябожчыцы й яны адразу з далонi былi падхопленыя ветрам.
У гэты момант душа ягоная - цi не ўпершыню ў жыцьцi - напоўнiлася лютай нянавiсьцю. Ён нават памацаў рукою па сьнезе, шукаючы вiнтоўку, але натыкнуўся на шынель i, уклаўшы ў тое ўсю моц сваiх зьнямелых цяглiцаў, ляснуў казённай апранахай па хваёвым камлi. Сьнежны пыл крануўся твару, насунулася цемра, пыл iзноўку казытнуў лабешнiк i дзесьцi зусiм побач пачуўся жаночы голас:
- Уставай, п'янюга. А то назад зьедзеш.
Нейкая кабета, сёрбнуўшы вады са слоiка, пырснула на падлогу, прыкра зашоргала каляным дзеркачом.
- Ногi падымi... дай падмесьцi, - кабета падхапiла крысо свайго чорнага шыняля i стала месьцi пад лаўкаю.
З вохканьнем, Яўхiм устаў на ногi, няпэўным крокам рушыў па вагону i ўжо ў тамбуры пачуў гаўклiвы воклiк вагоннай прыбiральшчыцы:
- Чумудан вазьмi, п'янюга!
Надвор'е зусiм сапсавалася. У паветры вiсела iмжа, шэрыя хмары плылi над самай галавою, хаваючы ад вачэй кроны высокiх дрэў i дах вакзала, а сам вакзал жоўтай плямай дрыжэў у сутоньнi змрочнай каламуцi.
Гэткiм надвор'ем яму заўсёды блажыла: шчымела патылiца, хвараблiвая млосьць апаноўвала цела й сэрца амаль што ня бiлася. Сёньня ж яно, сэрца, ня бiлася зусiм. Выбiраючыся з чыгуначнага тупiка, ён колькi разоў спыняўся, сядаў на валiзу i лез рукою пад кашулю, мацаючы тое мейсца, дзе павiнна было грукаць сэрца. Сэрца, аднак ня грукала i Яўхiм, расьцiраючы на драбах халодныя кроплi поту, што лiлiся з-пад пахаў, зь нейкiм шалёным спакоем разважаў: цi дабярэцца ён да вакзалу, цi памрэ тут, мiж вагонаў, тыцнуўшыся носам у чорную дзындру?
Апошнiя мэтры ён цягнуў валiзу на вяроўчыне, а дацюпаўшы да вакзальнага сквэру, павалiўся на крайнюю, няўтульна-мокрую лаўку. Шапка звалiлася з галавы, закацiлася ў лужыну i ветрык прыемна ахаладзiў узмакрэлую лысiну. Хвiлiн дзесяць ён ляжаў, амаль непрытомны, з заплюшчанымi вачыма, а калi, зьлёгку апрытомеўшы, зiрнуў на сьвет, дык убачыў у шарым тумане дзьве чорныя плямы - адну нерухомую й адну рухавую: гэта нейкi надта ж гаспадарлiвы грак хадзiў вакол шапкi, шкадуючы, вiдаць, што яе нельга зацягнуць на дрэва й прыстасаваць пад гняздо. Неўзабаве рухавая пляма зьнiкла зь вiдавоку - грак адляцеў упрочкi - i перад вачыма, ужо даволi выразна, паўсталi зьбiтыя кiрзовыя боты.
- Во напiўся чалавек. I шапка ў лужыне, - зумкнуў ля вуха вiсклявы жаночы голас i шапка, узьняўшыся ў паветра, халоднай рэхвай абхапiла патылiцу.