Страница 2 из 3
Чарнавокi конiк у кароткiх словах пазнаёмiў мурашку са зместам агульнай размовы i ў заключэнне спытаў:
- А ваш якi погляд на шчасце?
Мурашка на момант злажыла на галаве дзве пярэднiя лапкi i задумалася. Падумала i сказала:
- Шчасце... Гм... Прызнацца вам, я нiколi не думала аб тым, што такое шчасце. Дый калi мне думаць пра гэта, памяркуйце самi? Выходзiш з дому з адным клопатам: дзе б што знайсцi, як бы найлепш выканаць заданнi калектыву... Стойце! Стойце! Вось-вось крутнулася ў галаве думка, i здаецца, тая самая, якая мне трэба.
Мурашка аж замлела - так моцна яна задумалася. Усе вакол таксама маўчалi, каб не пашкодзiць мурашцы злавiць i замацаваць патрэбную думку. Толькi авадзень скептычна пакруцiў тоўстаю галавою.
- Вось што будзе шчасце! - раптам выпалiла мурашка i села на жывот, заварушыўшы разам усiмi лапкамi. - Шчасце - гэта найлепшае выкананне волi калектыву, жаданне прынесцi сябе ў ахвяру калектыву, усведамленне, што ў яго дабрабыце ёсць частка твае працы; карацей сказаць: шчасце - гэта гармонiя ў тым калектыве, да якога ты належыш.
- А калi я не хачу належаць нi да якога калектыву, дык маю я права шукаць сабе шчасця i быць шчаслiвым? - забубнiў авадзень. - Ведаю я гэтыя калектывы! Мы, аваднi, таксама маем звычку трымацца разам. I што ж? Загудзе наш рой каля якое там каровы або вала, а яны пападымаюць хвасты трубою, ды як памчацца - i бывай здароў! А калектыў толькi аблiзваецца.
- I не дзiва, што памчацца, - прамовiў чырвоны з крапiнкамi матыль. - Ты адзiн як загудзеш, дык страшна робiцца. А што казаць, калi вас збярэцца цэлы рой?
- Вы памыляецеся, авадзень, - сказаў шэршань, - як бы вы нi ўсведамлялi сабе калектыў i яго мэты, як бы асабiста нi глядзелi вы на калектыўны лад жыцця, усё ж такi вы жывяце, вы мусiце жыць у калектыве, i за межамi яго, скажу проста, немагчыма бытаванне асобы!
- Брава, брава, шэршань! - запляскаў лапкамi камар. - Мне незвычайна падабаюцца вашы думкi i спосаб iх выказвання.
У самы разгар камаровага красамоўства пачулася гудзенне, i ўслед за гэтым, як бомба, з'явiўся жук. Не паспелi тут i слова вымавiць, як жук раптоўна ўляцеў у самую сярэдзiну сходу i тут жа, не схаваўшы нават нiжнiх мяккiх крылляў, упаў на спiну i пачаў ад здавалення перабiраць крывымi ножкамi.
Зялёнакрылая i сiнякрылая бабкi войкнулi i адначасна ледзь не памлелi такiм раструханым здаўся iм жук.
- Схавай, брат, сваю кашульку, бо нашы паненкi паўмiраюць ад сораму, сказаў авадзень.
- Фi, фi! - запiшчалi бабкi. - Ах, якi мужык! Як дрэнна ад яго пахне.
- Слухайце, жук, вы трымаецеся непрыстойна ў кампанii дам, - закруцiўся каля жука камар.
А жук, не зварочваючы нi на кога ўвагi, ляжаў на спiне i перабiраў нагамi.
- Эх, браткi, слаўна! Эх, слаўна! - выгукваў жук. - Ну ж i папрацаваў я, ну ж i пашанцавала мне! Шэсць ям выкапаў я! А колькi дабра нанасiў туды! Колькi скарбу!..
Крута змянiўшы тон размовы, жук раптам перавярнуўся, акiнуў поглядам сход i спытаў:
- Цi шчаслiвыя вы, прыяцелi мае?
- Шчаслiвыя! - адгукнулiся ўсе разам.
- А што зрабiла вас шчаслiвымi?
- Хараство гэтае ранiцы.
- Прыгоства нашага краю.
- Жыццё.
- Згода.
- Дабрабыт.
- Гармонiя калектыву.
I яшчэ многа розных адказаў пачуў жук.
- Ну, калi так, дык давайце ж весялiцца!
I вось жукi, мухi, мошкi, пчолы, матылькi, бабкi, конiкi, шэршнi, восы i ўсе, хто на гэты час апынуўся тут, закружылiся, зазванiлi, заiгралi, забубнiлi i справiлi такi слаўны карагод i музыку, што i возера, i лес, i поле, i рэчка з далiнаю слухалi i ад здавалення цiха ўсмiхалiся. Нават хмаркi на небе заслухалiся гэтымi спевамi, гэтай музыкай, заслухалiся i чамусьцi спахмурнелi.
А за гэты час у прыродзе зрабiлася нейкая змена. Цень ад лесу паволi насоўваўся i лажыўся на возера, а разам з гэтым i нейкi змрок адганяў вясёлы настрой у тых, хто кружыўся ў вясёлым карагодзе.
- Не ведаю чаму, але мне штосьцi маркотна стала, - скардзiлася зялёнакрылая бабка, сеўшы на лiсток аеру.
- Ах, i не кажы, мiлая: i я чуюся так, як бы штосьцi страцiла, - адказала ёй сiнякрылая таварышка.
- Мутарна мне ў вашым зборышчы, - прабубнiў авадзень i паляцеў у лес пад кару старога дуба.
Пасядзела на купiне зялёная жаба i нi з таго нi з сяго плюхнула ўнiз галавою, перабралася на другую купiну i пачала разважаць аб сваiх асабiстых справах.
Чарнавокi конiк зашыўся ў лазовы куст, сеў на лiсток i пачаў стракатаць, каб заглушыць смутак. Камар уткнуўся носам у траву i сядзеў над вадою нахмурыўшыся.
Распаўзлiся, разляцелiся ўсе, i кожны пачаў думаць толькi аб сабе, жыць толькi сваiмi iнтарэсамi, але разам з гэтым кожны адчуваў нейкае нездаваленне i брак чагосьцi, а чаго iменна - нiхто добра не ведаў.
Пад вечар уся кампанiя зноў сабралася. Колькi тут нi гаварылi, але такога тлумачэння, якое задаволiла б усiх, нiхто не мог даць.
Толькi шэршань унёс прапазiцыю звярнуцца з запытаннем да старога дуба. Прапазiцыя была прынята аднагалосна.
Паляцела, папаўзла, паскакала ўся кампанiя да старога дуба. Шэршань, як найбольш знаёмы з дубам i болей адукаваны i спрытны на язык, выступiў ад iмя сходу.
- Памажы ты нам, дубе, развязаць адно вельмi важнае пытанне. Некалькi гадзiн таму назад мы былi шчаслiвыя i вясёлыя, сыпалiся жарты, былi танцы, выказвалiся незвычайна мудрыя думкi, я нават шкадую, што мы iх не запiсалi. Але непрыметна для нас самiх зрабiлася з намi нешта такое, што мы страцiлi добры настрой i гумар, прасцей сказаўшы, згубiлi сваё шчасце. Але гэтага мала, страцiўшы шчасце, мы сталi сярдзiтымi, неўспагаднымi, ачарсцвела наша сэрца, адзервянела наша душа, мы гатовы накiдацца адзiн на другога, i такiя выпадкi, на жаль, мелi месца ў нашай сям'i. Скажы ж ты нам, дубе, якiя прычыны парадзiлi гэта? Чаго нам бракуе?
- Дзецi мае! - важна сказаў дуб. - Калi вы меркавалi, у чым знаходзiцца шчасце, вы забылiся прыняць пад увагу адну вельмi важную акалiчнасць, а без яе поўнага шчасця i не можа быць.
- Чаго не прынялi, чаго не прынялi пад увагу, дзядзька? - пачулася пытанне.
А дуб, хоць ён у школу вучыцца не хадзiў i педагогiкi не праходзiў, але быў добры педагог. Ён сказаў:
- Толькi тая веда робiцца нашым сталым здабыткам, калi мы даходзiм да яе, здабываем яе самi. Калi вы не дадумаецеся заўтра самi, тады збярыцеся зноў тут, i я скажу, што вы страцiлi i чаго бракуе, каб вярнуць ваша шчасце.