Страница 16 из 38
У гэтай калоне я працаваў на прадуктовай базе грузчыкам i быў расканваiраваны.
У ёй знаходзiлiся i жанчыны. Iх барак стаяў асобна ад мужчынскiх i не меў нiякай ад нас iзаляцыi. У яго можна было зайсцi любому мужчыну, гэтак жа як i жанчына магла зайсцi ў любы мужчынскi барак.
Сярод жанчын-зэчак пераважна былi чамусьцi пажылыя калгаснiцы з Казахстана - расейкi i казашкi, асуджаныя па закону ад сёмага жнiўня трыццаць другога года. Як расказвалi самi жанчыны, яны ўкралi з поля хто каласы, хто снапы ратавалiся ад галоднай смерцi. Так што асаблiвай увагi мы на iх, пажылых, не звярталi.
Былi i масквiчкi, маладыя i сiмпатычныя, па якiх мы, навiчкi ў калоне, маглi толькi ўздыхаць, бо яны былi ўжо занятыя ўплывовымi блатарамi-лiдэрамi i тымi, хто займаў начальнiцкiя пасады.
Я закахаўся ў масквiчку Таню, якую звалi Зубны Парашок. Калi хто помнiць, да вайны выпускалi зубны парашок ў круглых каробачках, на якiх быў намаляваны сiмпатычны тварык дзяўчыны з залацiстымi кудзеркамi. Шырокая вясёлая ўсмешка адкрывала яе роўненькiя зубы. Вось такая ж i была гэта зэчка Таня, невялiкага росту, зграбненькая, мiлавiдная, ветлiвая i вясёлая.
Упершыню я ўбачыў яе на базе, куды партыю жанчын прывялi перабiраць бульбу. А я тады палiў печы ў сховiшчы для агароднiны, ну i загаварыў з ёю, калi яна прысела каля печы пагрэцца. Хто яна, адкуль, я не пытаўся, а стараўся гаварыць больш пра сябе, паказаць сябе кавалерам, вартым увагi. Чытаў ёй вершы, пераважна Ясенiна, свае. Яна слухала ўважлiва, усяму верыла, лёгка ўсё ўспрымала, смяялася. Мяне захапляла яе прыгожая прапарцыянальнасць. Пад яе малы рост падыходзiла ўсё: зграбныя рукi, ногi, твар, прыгожая галоўка з белымi кудзеркамi. Пра такiх малых гавораць - пад бярозавы лiсцiк схаваецца. Але чым больш я перад ёю рысаваўся, тым больш пераконваўся, цi мне так здавалася, што да мяне ў яе не было нiякай цiкаўнасцi.
Лёгкая душа цi, як пiшуць пра такiх, -лёгкае дыханне было ў яе, i, вiдаць, ёй лёгка жылося i ў лагеры.
Нi пры першым знаёмстве, нi пры пазнейшых сустрэчах i размовах мне няёмка было пытаць, завошта яе асудзiлi. Ведаў, што тэрмiн у яе - дзесяць гадоў, чуў, што яна нiбыта - зладзейка-дамушнiца, залазiла з хаўруснiкамi ў кватэры. Але ж за крадзеж столькi не даюць, значыць, яе прапусцiлi праз "тройку", далi замест пэўнага артыкула - СВЭ - социально-вредный элемент, - i адмералi такi тэрмiн. Сээвэшнiкаў тады ў лагеры было многа.
Выбраў яе для сябе экспедытар базы Шам, адчайны ва ўчынках, асуджаны за забойства жонкi на восем гадоў. Быў Шам расканваiраваны, жыў, вядома, багацей за нас, хадзiў у добрым адзеннi, не зэкаўскiм. Ён развозiў прадукты з базы ў калоны i лагпункты, вядома ж, махляваў, краў i меў добрыя грошы. Шам i быў лiдэрам у нашай калоне, i меў уладу над намi, зэкамi, не меншую, чым начальства. Ён мог i абаранiць каго ад начальства, мог i пакараць сваёй уладай, лёгка пераступiўшы мяжу чалавечай маралi.
Вось Таня i была яго палюбоўнiцай, i нiхто не адважваўся пасапернiчаць з iм, стаць трэцiм, пасягнуць на Таню.
Я жыў у адным бараку з Шамам. Кожны вечар, калi Шам не быў у рэйсе, ён прыводзiў Таню ў свой куток, якi быў адгароджаны ад чужых вачэй занавескай, i праводзiў назад перад адбоем i паверкай.
Як я ненавiдзеў у гэты час i Шама, i Таню, як жадаў iм усяго самага горшага. Я абураўся: Шам, не раз судзiмы, атрымаў за забойства чалавека толькi восем гадоў i ходзiць без канвою, мае прывiлеi i мае палюбоўнiцу. Ён жыве ў лагеры не горш, чым на волi, тады як мноства людзей маюць за нейкi анекдот па дзесяць, а то i больш гадоў i даходзяць ад цяжкай працы на лесапавалах i ў катлаванах.
У калоне часам наладжвалiся самадзейныя канцэрты. Зэкi паказвалi хто што мог - спявалi, танцавалi, выступалi з фокусамi. Больш чым за тры гады зняволення я нi разу i нiдзе не ўдзельнiчаў у самадзейнасцi. А тут вырашыў i я выступiць. А матыў быў адзiн - блiснуць перад Таняй. Я ўсё ж не пакiдаў надзеi выклiкаць да сябе яе сiмпатыю. Я прачытаў два вершы Блока, чытаў пафасна, узнёсла i асаблiва спадзяваўся прыцягнуць увагу да гэтых страсных радкоў:
Вползи ко мне змеей ползучей,
В глухую полночь оглуши,
Устами томными замучай,
Косою черной задуши.
Аднак жаданай рэакцыi ў Танi на гэта маё выступленне я не ўбачыў. Яна толькi разы са два пляснула, i ўсё. I я пакрыўдзiўся, дэманстратыўна сышоў са сцэны i выйшаў са сталовай, дзе праходзiў гэты самадзейны канцэрт.
"Шалашоўкi чортавы, сцервы, раскладушкi, - лаяў я iх, у тым лiку i Таню, iм блатары трэба i пасцель, а не Блок i паэзiя..." I сумна мне было, i крыўдна. Праўда, супакоiўся я хутка. Што на iх, непiсьменных крымiнальнiц, крыўдаваць, гэта ж не палiтычныя iнтэлiгенткi, а iх тут няма, яны ў тайзе на лесапавале. Вось каму Блок патрэбны i зразумелы...
I ўсё ж мне, дваццацiгадоваму хлопцу, хацелася кахання. Я разумеў, што спаборнiчаць з блатарамi не змагу. Хто я, стрыжаны, цыбаты, ва ўсiм лагерным? Хто з жанчын зверне на мяне такога ўвагу? Чым я магу пачаставаць тую ж Таню, як частуе яе экспедытар Шам? Ёй ён нават i духмяны дорыць, лак для пазногцяў, панчохi. А я?
Помню, як я ляжаў на штабелi мяхоў мукi пад навесам i шкадаваў сябе.
Была ранняя вясна, i сонца ласкава грэла. Унiзе на сонейку прыгрэлiся хлопцы-грузчыкi i жанчыны. Гамана, смех, анекдоты самыя што нi ёсць вострыя, з якiх нiводнага слова не выкiдвалася, не замянялася. I я падумаў: чорт пабяры, я згадзiўся б пажыць толькi дзесяць гадоў (тады здавалася гэта вельмi многа), але так, як я захачу, - багатым i ў славе.
Я ўявiў сябе ў шыкоўным каверкотавым касцюме, у бобрыкавым палiто, канечне, у капелюшы i пры гальштуку, з гадзiннiкам на руцэ - мой вышэйшы тагачасны iдэал, бо такога ў мяне яшчэ нiчога не было. I вось я такiм франтам з поўным кашальком грошай прыязджаю на легкавушцы "эмка" на гэтую базу, вылажу з машыны, дастаю з кiшэнi пачак "Казбека", закурваю. "Ну што, шалавы, пазналi, хто я?" - кажу i кладу перад iмi каробку шакаладных цукерак. Яны б, канечне, заахалi, заохалi: "Дурнiцы мы, курыцы мы, такога франта ўпусцiлi..." Вось i пакусалi б сабе тады локцi. А я б дэманстратыўна паглядзеў на свой гадзiннiк i сказаў бы: "Ну, дзеўкi, можа, хто хоча на "эмцы" пракацiцца? У рэстарацыi са мной бутэлечку шампанскага выпiць? Запрашаю". I ўсе б яны, гэтыя шалашоўкi, навыперадкi кiнулiся б да мяне. Усе, i першая - Таня.