Страница 1 из 32
Рувiм Фраерман
Дзiкi сабака дзiнга, альбо аповесць пра першае каханне
Пераклад: Вера Вярба
I
Тонкая лёска была спушчана ў ваду пад тоўсты корань, што варушыўся ад кожнага руху хвалi.
Дзяўчынка лавiла фарэль.
Яна сядзела нерухома на каменi, i рака абдавала яе шумам. Вочы яе былi апушчаны. Але позiрк iх, стомлены бляскам, што быў рассеяны паўсюды над вадой, не здаваўся пiльным. Яна часта адводзiла яго ўбок i глядзела ўдалячынь, туды, дзе круглыя, парослыя лесам горы стаялi над самай ракой.
Паветра было яшчэ светлае, i неба, абмежаванае гарамi, здавалася сярод iх раўнiнай, ледзь азоранай захадам.
Але нi гэта паветра, знаёмае ёй з першых дзён жыцця, нi гэтае неба не вабiлi яе зараз.
Шырока адкрытымi вачыма сачыла яна за вечна бягучай вадой, сiлячыся ўявiць у сваёй фантазii тыя нязведаныя краiны, куды i адкуль бегла рака. Ёй хацелася пабачыць новыя землi, iншы свет, напрыклад, аўстралiйскага сабаку дзiнга. Яшчэ ёй хацелася быць пiлотам, а таксама яшчэ спяваць. I яна заспявала. Спачатку цiха, потым гучней. У яе быў прыемны голас. Але побач нiкога не было. Толькi вадзяны пацук, напалоханы песняй, плюхнуўся ля самага кораня i паплыў у зараслi чароту, валочачы ў нару зялёную чарацiнку. Чарацiнка была даўгаватая, i пацук дарэмна стараўся, не маючы сiлы працягнуць яе праз густую рачную траву.
Дзяўчынка з жалем паглядзела на пацука i замоўкла. Потым паднялася i выцягнула лёску з вады.
Спалоханы ўзмахам яе рукi пацук шмыгнуў у чарот, а цёмная ў плямах фарэль, што да гэтага нерухома стаяла ў светлым струменi, падскочыла i знiкла ўглыбiнi.
Цяпер дзяўчынка засталася адна. Яна паглядзела на сонца, якое хiлiлася на захад i кранулася вяршынi яловай гары. I хаця было ўжо даволi позна, дзяўчынка не спяшалася дадому. Яна паволi крутанулася на каменi i нетаропка пайшла ўгору па сцежцы, адкуль насустрач ёй па схiле гары спускаўся высокi лес.
Яна смела ступiла ў яго.
Шум вады, бягучай памiж камянёў, застаўся за плячыма, i адкрылася перад ёю цiшыня.
У гэтай векавой цiшынi раптам пачуўся ёй гук пiянерскага горна. Ён прабег па прасецы, дзе, не калышучы галiнамi, стаялi старыя пiхты, i пратрубiў ёй у вушы, напамiнаючы, што трэба спяшацца.
Аднак дзяўчынка не прыбавiла кроку. Абагнуўшы невялiкае балотца, дзе раслi жоўтыя саранкi, яна нахiлiлася i вострым сучком выкапала з зямлi разам з каранямi некалькi кволых кветак. Яна ўжо набрала iх поўныя рукi, калi ззаду пачулiся цiхiя крокi i нехта ўголас пазваў яе:
- Таня!
Яна павярнулася. На прасецы, каля высокага мурашнiка стаяў нанайскi хлопчык Фiлька i зваў яе рукой. Яна падышла, прыветна гледзячы яму ў твар.
Побач з Фiлькам на шырокiм пнi ўгледзела яна поўны кацялок бруснiц. А сам Фiлька вузкiм паляўнiчым нажом з якуцкай сталi састругваў кару са свежага бярозавага дубца.
- Хiба ты не чула горна? - спытаў ён. - Чаму ж ты не спяшаешся?
Яна адказала:
- Сёння бацькоўскi дзень. Мая мацi прыехаць не зможа - яна працуе ў бальнiцы, - у лагеры мяне нiхто не чакае. А чаму ты не спяшаешся? - дадала яна, усмiхнуўшыся.
- Сёння бацькоўскi дзень, - паўтарыў ён яе словы, - i да мяне прыехаў са стойбiшча бацька, я iшоў правесцi яго да яловай сопкi.
- Хiба ты правёў яго? Гэта ж далёка.
- Не, - адказаў з годнасцю Фiлька. - Навошта мне яго праводзiць, калi ён застаецца начаваць каля ракi паблiзу нашага лагера. Я пакупаўся ля Вялiкiх камянёў i шукаў цябе. Я чуў, як ты спявала.
Дзяўчынка глянула на яго i засмяялася. I смуглявы Фiлькаў твар пацямнеў яшчэ болей.
- Калi ты не спяшаешся нiкуды, дык пастаiм тут. Я пачастую цябе мурашкавым сокам.
- Ты частаваў мяне ранiцай сырой рыбай.
- То была рыба, а гэта зусiм iншае. Пакаштуй! - сказаў Фiлька i ўторкнуў бярозавы дубчык у самую сярэдзiну мурашнiка.
Схiлiўшыся над iм удваiх, яны счакалi трохi, пакуль тонкая акораная галiнка не пакрылася ўся мурашкамi. Тады Фiлька страсянуў iх, стукнуўшы злёгку галiнку аб кедр, i паказаў яе Танi. На свежай забаланi блiшчалi кроплi мурашкавай кiслаты. Хлопчык лiзнуў iх i даў пакаштаваць Танi. Яна таксама лiзнула i сказала:
- Як смачна. Я вельмi люблю мурашкавы сок.
Яны рушылi далей, i Фiлька пайшоў з ёю побач, не адстаючы нi на крок.
Яны маўчалi. Таня - таму, што прывыкла думаць патроху аб усiм i маўчаць усякi раз, калi ўваходзiла ў гэты маўклiвы лес. А Фiлька таксама не хацеў гаварыць пра такую дробязь, як мурашкавы сок. Зрэшты, гэта быў толькi сок, якi яна магла здабываць i сама. Так прайшлi яны ўсю прасеку, не сказаўшы нi слова, i выйшлi на процiлеглы схiл гары. I зусiм блiзка, пад каменнай кручай, ля той самай рэчкi, якая, не знаючы стомы, спяшаецца да мора, убачылi яны свой лагер - прасторныя палаткi, што стаялi на ўзлеску.
З лагера даносiўся шум. Дарослыя, вiдаць, паехалi ўжо дадому, i шумелi адны дзецi. Але галасы iх былi такiя моцныя, што тут, наверсе, у маўчаннi шэрага маршчынiстага каменя, Танi памроiлася, нiбы недзе далёка гудзе i хвалюецца лес.
- Мусiць, ужо строяцца на лiнейку, - сказала яна. - Табе, Фiлька, трэба было б прыйсцi ў лагер раней за мяне, бо цi не будуць смяяцца з нас, што мы часта вяртаемся ўдваiх?
"Не трэба было б ёй гаварыць пра гэта", - з горкай крыўдай падумаў Фiлька.
I, учапiўшыся за дзiкi слойнiк, што тырчаў над кручай, ён скокнуў унiз на сцежку так далёка, што Танi зрабiлася страшна.
Але ён не ўдарыўся. I Таня кiнулася другой сцежкай, мiж нiзкiх сасонак, крыва парослых на каменнях...
Сцяжынка вывела яе на дарогу, якая, нiбы рака, выбягала з лесу i, як рака, блiснула ёй у вочы каменнем i друзам, шумнула доўгiм аўтобусам, поўным людзей.
Гэта дарослыя ад'язджалi з лагера ў горад.
Аўтобус прайшоў мiма. Але дзяўчынка не праводзiла вачыма яго колаў, не зазiрнула ў яго вокны, бо не думала ўбачыць там сваякоў.
Яна перасякла дарогу i ўбегла ў лагер, лёгка пераскокваючы праз канавы i купiны, таму што была вельмi спрытная.
Дзецi сустрэлi яе крыкам. Узняты на мачце сцяг лунаў у паветры. Яна стала ў сваю шарэнгу, паклаўшы кветкi на зямлю. Важаты Косця пагразiў ёй вачыма i сказаў:
- Таня Сабанеева, трэба ў час станавiцца на лiнейку. Смiрна! На-пра-ва раўняйся! Адчувайце локцем суседа.
Таня шырэй рассунула локцi i падумала: "Добра, калi справа побач з табой сябры. Добра, калi ёсць яны i злева. Яшчэ лепей, калi яны i там, i тут".