Страница 2 из 14
- Паночак, дай за яйцы дзёрну.
Пан, ня зразумеўшы каламбуру, шарахаецца ад маладзiцы.
Прыехала
У Вушачу прыехала прадстаўнiца ЦК камсамола. Ходзiць важна адказная. Местачкоўцы заўважаюць:
- Прыехала нейкая с цыка й стрыбчыць сабе гэткай начальнiцай... Сiкша...
Пей!
Да лекара прыйшла жанчына ў гадах. Лекар гаворыць, як i належыць "вучонаму" чалавеку, толькi па-расейску. Ставiць шклянку з вадой дый кажа:
- Пей!
Жанчына й запела:
- Пасею гурочкi...
Лянько
- Лянько, на яйко.
- А цi аблупленае?
- Не.
- Тады еш сам!
Радзей
Сын прыслаў мацi лiст, напiсаны дужа ўборыстым почыркам, густа.
Мацi й папрасiла ў адказ у лiсьце: "Сынок, пiшы радзей, бо вочы мае кепска бачаць..." I сын пачаў пiсаць гады ў рады. Зразумеў мацi.
Не па катлу
Выйшла замуж маленькая дзяўчына, як у нас кажуць, курдупэпачка за здаравiлу. I меў гэты здаравiла ўручча нападоймiшча. Зусiм зьвялася. Усе са спачуваньнем казалi:
- Дзiва што! Не па катлу затаўчына.
У дзьве рукi
Сын мацi рэзаў танюсенькую скiбачку хлеба й падаваў, прыгаворваючы: "Пераймай, мамачка, у дзьве рукi, а то пераломiцца". Жонцы ж даваў у вадну руку ў паўбохана. Пра мацi "рупiўся" болей.
Клёцка з вачыма
У местачковай жыдоўскай хаце. Малому паставiлi нешта есьцi. Аднекуль жаба скокнула ў талерку. Малы чуў пра клёцкi, ды ня часта, вiдаць, iх еў. Таму й крычыць:
- Мама, а мама. А ў клёцкi цвай воцкi й фiр лапачкi.
Нi грому, нi пагрому
Дзядзьку з суседняй Кавалеўшчыны выклiкалi ў суд, бо падазраваўся, што ўдзельнiчаў у пагроме. Сьледчы пытае:
- Ты быў на пагроме?
- Сонца было ў дзьве ляхi. Узяў я пiрага. Зьеў. Нi грому, нi пагрому была чыста ясная пагода.
Зноў задае тое ж пытаньне й чуе той жа адказ. Пакуль не стамiўся.
Выйшаў дзядзька з суда дый сам сабе сьмяецца:
- Ах, сьледчы-сучка. Хацеў мяне вывесьцi. Хрэн ты мяне выведзеш.
Мы з табой iшлi
Iшлi Янка з Янкелем i знайшлi торбачку. Янка, зразумела, ухапiў. Янкель стараецца давесьцi спадарожцу, што ён узяў знаходку.
- Яначка, кажы, як было. Мы з табой iшлi?
- Iшлi.
- Торбачку знайшлi?
- Знайшлi.
- Торбачка пок?
- Пок.
- Яначка хоп?
- Не.
I так да бясконцасьцi.
Я ж казаў...
У бедную хату госьць, як пажар. З апошняга выстранчыла, вымадзiла гаспадыня яечню. Малому хочацца есьцi. Мацi яму тлумачыць, што госьць пакiне, ня ўсё зьесьць. Госьць пачынае частавацца. Малы цераз каптур сочыць за кожным рухам. I калi госьць падчапiў апошнi кавалак сала, малы ня сьцярпеў i загукаў на ўсю хату:
- Я ж табе казаў, што ўсё зьесьць. I зьеў!
Гэта замест салодкага - малечая гаркота госьцю.
Рэпертуар
Старцы хадзiлi ад вёскi да вёскi. Сьпявалi такiмi галасамi й гэтак жаласна-набожна, што словаў i ня разабраць было. Аднак нехта ўсё-ткi расчуў тэкст сьпеваў. А быў ён дужа ўжо няхiтры:
Ой, ня так жа мы селi, як летась сядзелi,
Ой, ня так жа нам далi, як летась давалi...
Сучасныя эстраднiкi падчас нагадваюць сваiм рэпертуарам памянёных старцаў.
У космас
Вушацкi Пяцюша тым i жыў, што чысьцiў сральнi. На досьвiтку касьмiчнае эры цi пад паўдзён яе вядомы сваiмi жартамi ягоны цёзка Трафiмаў з сур'ёзным выглядам параiў Пяцюшу кiнуць вядро й чарпак i падацца ў касманаўты. I плоцяць добра, i слава на ўвесь сьвет. Пяцюша адно запытаўся, а як гэта зрабiць. Жартаўнiк кажа, што запiсваюцца ў пасялковым савеце. Пяцюша й падаўся ў савет. Ды ў космас ня ўзьляцеў, а ў яму ад роспачы ледзь ня ўляцеў.
А нашто мне
Бабылка хадзiла па жэбрах. Хто кавалак даваў, хто хвост каўбасы, хто локаць суравога. Ды ў аднае хаце насыпалi ў торбу мукi. Жабрачка й галосiць:
- А нашто ж мне гэта мучанька, а нашто ж мне гэта горанька?
Бывае, што пададзенае горай за крадзенае.
Гонар даражэй
Вушацкiм рыбакам зь невялiкае арцелi прапанавалi разводзiць i лавiць люгашак. Самалёт мусiў адвозiць жывы далiкатэс аж у Францыю. У мокрым мосе. Сьвежанькiх. Цана была прапанавана добрая. Здавалася, што тыя, хто прапановы такое ня меў, пазелянеюць ад зайздрасьцi зеляней за люгашак. Ды рыбакi сказалi савецкае "не", як тым падпальшчыкам вайны. Яшчэ аракаў куды нi йшло. I дзяды й прадзеды былi рыбакамi, а не жабаловамi. Гонар даражэй.
Калi ўжо сышчыць?
Прыязджаю дамоў. А мама пытаецца ў мяне, калi ўжо Броўка сышчыць прэмiю. Перад Ленiнскай прэмiяй нашага земляка радыё амаль штодня, дакладней, шторанiцы давала перадачы, вядома ж, па-расейску, з нязьменнай рубрыкай: "На соискание Ленинской премии..." Бо кнiга вылучалася ў перакладзе на расейскую мову. А ў гутарковай мове сыскаць, значыць спагнаць нешта сваё, пазычанае цi ўкрадзенае некiм. I, вiдаць, перадачы радыё гэтак знадакучылi маме, што яна й запыталася ў мяне каламбурна.
Слабы зрок
Унук паказвае бабулi сшытак:
- Цi добра я напiсаў?
- Дрэнна.
- Цяпер, бабуля, я сапраўды бачу, што ў цябе слабы зрок.
Злаўлю!
Троху прыдуркаваты бегаў па даваенным мястэчку й крычаў:
- Янкель, купi шчупака.
- Дзе ён?
- Злаўл-лю-лю!
Развагi
Муж, якi зьмянiў шмат жонак, бо памiралi, суцяшаў сябе:
- Бог узяў босую, а я ў чаравiчках вазьму.
Другi муж, у якога таксама часта мерлi жонкi, даводзiў у рыфму:
- Чым мне Бог сагразiў, што я поўну клець скрыняў навазiў?
Можна таўчы
Сыны пажанiлiся. Жывуць пры бацьку. Старэйшы брат нежанаты. Устае ды йдзе да стала сьнедаць. Жанацiкi яму:
- Чаму рукi ня мыў. Можа, трымаўся.
- Маiм яшчэ можна кашу таўчы, гэта ня вашыя...
Могуць на хаду
Мама казала:
- Што цяперашнiя за танцы. Труцца перадамi, як рыба ў нораст. На хаду могуць дзiця зробiць.
А цi ўмее
Суседка старая да мамы, гледзячы на сынавую:
- Дачка цi нявестка. Драбненькая, маладзенькая. А цi ўмеiць яна жаць?
Матырынцы
Матырынцы трывала ўвайшлi ў показку: "Цалуй тата маме ў сраку, - матырынцы рог укралi". Што гэта быў за рог - у показцы ня тлумачыцца. Але па ёй можна пазнаць, цi карэнны вушацкi чалавек, цi наезджы. Неяк ехалi з "Прарыву" з Васiлём Быкавым. Па дарозе вёска Вугрынкi. Васiль меркаваў, што маглi быць першапачаткова Бугрынкi. Прагаласавалi дзяўчаткi. Узялi iх у аўтобусiк наш. Пытаюся, што зрабiлi матырынцы? Толькi адна сарамяжлiва заўсьмiхалася.
Пра матырынцаў ёсьць яшчэ вушацкае паданьне, як яны архiрэя прымалi. Вырашылi пабудаваць туалет, ды ня абы-якi. Калi высокi госьць зробiць усё, што трэба, прылада накшталт сучаснай шчоткi для мыцьця падлогi з наматанай мяккай анучкай павiнна адпаведнае месца выцерцi. I ўсё адбылося, як задумана было. Але ўжо так упадабаў архiрэй абслугоўваньне, што нагнуўся паглядзець, як жа гэта ўсё робiцца. Чалавек, якi стаяў недзе ўнiзе ў яме цi збоку, вырашыў, што нячыста выцер, i правёў гэтым, так бы мовiць, квачом архiрэю па губах. I да сёньня нiводзiн архiрэй ня прыязджаў болей да матырынцаў, якiя рог укралi. Праўда, ёсьць яшчэ прыгавор: прасiце, матырынцы, прыеду сьвянцiць. Нiбыта гэта сказаў усё ж на разьвiтаньне ўгневаны архiрэй.
Разьвiталася
Прыйшла маладзiца на споведзь. А бацюшка яе й пытае:
- Цi ласкава ж ты разьвiталася-папрашчалася з мужам сваiм?
Маладзiца адказвае, што ня было часу калi разьвiтвацца. Бацюшка раiць пайсьцi i па-добраму разьвiтацца з мужам, каб Бог усе грахi дараваў. Бо чалавеку ў злосьцi ў царкве грахi ня адпушчаюцца.
Пабегла маладзiца раз, нешта буркнуўшы свайму мужыку, пабегла другi, пабегла й трэцi. Усё вяртаў яе бацюшка, кажучы, каб палюбоўна разьвiталася. Прыбегла апошнi раз пад вакно й пракрычала хуткамоўкай:
- Прашчай, пранцавей, каб цябе балесь забiла! Час сьцёрла, лапцi зьдзёрла i ў споведзi ня была!..
Дай Божа!
Да сьвятара прыйшла дзеўка-перастарак. Як у нас казалi, яна на высадкi засталася. I дапытваецца ўсё ў айца, цi выйдзе замуж. Ён глядзiць на несхлямяжую дый прагаворвае: